Taw-an nga dakit

Kanhi, didto sa usa ka balangay sa Binalbagan, Negros Occidental, may usa ka asyendero sa tubo. Si Don Anselmo Belsonce ang ngalan sa maong asyendero.

 Si Don Anselmo nabaniog nga usa ka tawo nga labing estrikto, garboso, ug bangis ngadto sa katawhan, ilabi na sa iyang mga trabahante. Ang iyang mga pulong giisip nga maoy balaod. Sa higayon nga adunay mosupak sa iyang kabubut-on, ang hingtungdan mahiagom gayud sa latigo -- ikog sa pagi -- gawas nga kini iyang hinginlan gilayon sa iyang asyenda. Kini ang nakapalisang ug nakapakuray sa mga trabahante!

Usa ka adlaw niana, mipasiyo si Don Anselmo didto sa naglawod niyang katubhan. Unya, nasigpatan niya ang dakong punoan sa dakit sa usa ka bahin sa iyang asyenda. Nag-alintabo sa tumang kapungot, mipahaguros sa kabayong mola nga gisakyan sa Don paingon sa iyang pinuy-anan.

 Pag-abot ni Don Anselmo, iya dayong gipapundok ang iyang mga trabahante.

"Gusto nako nga kanang grande nga dakit putlon dayon! Entiendes?" milungkaob ang kusog ug mapungtanon nga tingog sa Don. "Dili ko gusto na an akon tubo landongan sa mao na kahoy!"

Bisan supak sa ilang kabubut-on mihilom na lang sila. Ang mando ni Don Anselmo lisod tumanon sanglit hugot ang ilang pagtuo nga taw-an kadtong dakit. Nahadlok gayud sila nga panimaslan sa mga engkanto!

Ang mga trabahante nalisang nga malagpot sa serbisyo ug pagkahiagom sa kastigo pinaagi sa ikog sa pagi! Busa, napugos sila pagtuman sa sugo sa ilang agalon.

Ginamit ang mga atsa, miadto sila sa dakit. Apan sa wala pa nila sugdi pagputol sa dakit, nangayo sila og pasaylo sa mga engkanto. Igo lang sila pagtuman sa sugo kanila sa Don.

Milungtad gyud og duha ka adlaw una mapukan ang dakit. Misayaw sa kalipay ang Don pagkasayod niini. Dihadiha, mimando ang Don pag-andam og dakong kombera.

Ang mga trabahante mibutirik sa tumang kabusog ug nagsangkiig sa grabeng kahubog. Apan si Don Anselmo nag-irag-irag sa iyang mahunolhunol nga lingkuranan ug nagdimdim sa mahalon nga alak.

Unya, hinanali nga may mikuhit sa iyang tangkugo. Milingi siya. Apan wala siya’y nakitang tawo. Midason ang pagkuhit kaniya. Wala gihapon siya’y nakita.

Wala madugay, nahapasibog ug namudlat ang iyang mga mata. Kay dinhi, nakita niya ang iyang ikog sa pagi nga naglutaw sa hangin! "D-Dili ... imposible kini! Ako na gitago an akon latigo sa akon aparador. P-Porque naglutaw kini na wala’y nagdala...?" Hilabihan ang katingala ni Don Anselmo.

Sa sunod higayon, ang ikog sa pagi misugod na paglatigo kang Don Anselmo. Miagulo ug milit-ad ang Don sa kasakit samtang nagkapuliki siya pagtabon sa iyang kaugalingon pinaagi sa iyang mga kamot.

Mipadayon paglatos kang Don Anselmo ang ikog sa pagi. Ang Don wala makapugong pagtiyabaw sa tumang kasakit. Apan walay bisan usa nga nakadungog sa iyang umbangol.

Misamot kabangis ang nagkastigo kang Don Anselmo. Unya gisundan kini sa masakit nga tiyabaw niya. Hangtod nga sa kapolihay, wala na gayud madungog ang tingog sa alaot ug walay palad nga Don. Mao na lay mihari ang lubngananon nga kahilom sa halawom nga kagabhion. (Kataposan)