Mga linalang sa katunggan

Sa sanga sa dakong punoan sa pagatpat nga gitungtongan ni Mariano, gipaliraw niya sa unahan ang iyang panan-aw. Sanglit hunas, mabaw da ang tubig ning katunggan nga gipanag-iya sa mananagat niyang amahan – ang iyang Papa Binog.

Matag Sabado nga way klase ang elementaryang eskuylahan, anhi siya magkalingaw pagtungtong sa sanga sa pagatpat. Mahimuot man god siyang magtan-aw sa nagkadaiyang mga linalang sa katunggan. Malingaw siya sa siaw nga mga tambasakan nga kiat kaayong maglukso-lukso ug langgis kaayo nga magkalakala sa ilang tingog.

Unya, ang mga agukoy, mosulod gula usab sa mga lungag diha sa lim-aw nga naglibot sa mga punoan sa mga pagatpat. May mga alimango usab nga magkaangkaang paggula sa mga lungag sa punoan sa pagatpat nga maglingka'ang ang dagkong mga paak. Aduna say pipila ka mga isda nga lagsik kaayong maglangoylangoy sa lim-aw sa katunggan nga naabtan sa paghunas sa dagat.

Nakapangagho si Mariano. Sa iyang kabatan-on karon sa edad nga 12 ug moggradwar na sa elementarya ning tuiga, gibati niya ang dakong kahinugon sa mga linalang sa katunggan, ilabi na kun mahinayon gayud ang plano sa iyang Papa Binog. Nadungog man god niya sa miaging gabii ang panagsulti sa iyang Papa Binog ug Mama Lita nga ipapuril na sa iyang amahan ang mga pagatpat nga nagtuybo sa katunggan.

"Tag-iya sa dakong panaderya sa siyudad ang mopalit sa tanang punoan sa mga pagatpat sa atong katunggan, Lita. Busa, ipaputol na lang nato aron mahawan na ang siot nga katunggan. Ang halin niini, atong igasto kang Dong Mariano sa pagpadayon niya sa pag-eskuyla sa hayskol. Mogradwet na ra ba siya sa elementarya ning tuiga...!" pulong pa sa iyang Papa Binog.

"Ikaw ang mag-igo, Binog! Nihit na sab kaayo ang kuha sa imong pamasol ug pamukot...!" midason sab ang iyang Mama Lita. Maayong pagkasabot sa iyang mga ginikanan sa pagpapuril sa mga pagatpat sa katunggan.

Nakapanglingo si Mariano ning buntaga nga padayong nagpasunding sa mga linalang sa katunggan ning buntaga, samtang nagatungtong sa sanga sa pagatpat. Unya, nadapit ang iyang pagtagad sa panon sa tambasakan nga nag-ulhos-ulhos sa pagpanglukso. Misamot kaalingisig ang ilang kalakala. Miguho usab sa lim-aw ang mga isda nga wa na nako maila, lakip na ang daghang mga kasag ug alimango. Nagkaguliyang ang mga linalang sa katunggan. Daw nagsadya silang tanan.

Nahasiga ang mga mata ni Mariano sa iyang nakita. Maoy nasugat sa iyang panan-aw ang kalit nga pagsulpot sa usa ka gamay'ng tawo gikan sa lim-aw. May silik sa ulo ug tangkugo ang gamitoy nga tawo. Siga ang mga mata niini nga giyukboan sa mga tambasakan, mga isda, mga kasag ug alimango, mga agukoy ug uban pa nga linalang sa katunggan nga nagkapundok niadtong higayona. Ukoy!

Klaro nga nadungog ni Mariano ang gipamulong sa ukoy.

"Kun dili ipahinayon sa pagpaputol sa tag-iya ning katunggan ang mga punoan sa pagatpat nga maoy atong pinuy-anan, tabangan ta ang ilang pamilya nga makakuha sila og daghang isda diha sa inadlaw nilang pagpanagat! Apan kun ipapuril gyud nila ang atong pinuy-anan, adunay daotang mahitabo kanilang tanan, lakip na ang mga mananagat ning dapita...!" ug kalit lang nga nawala ang maong ukoy. Ang mga linalang sa katunggan mibalik usab sa ilang tagsatagsa ka giluklokan.

Nagdali nga mikanaog si Mariano sa sanga sa pagatpat. Kinahanglan nga masultihan niya ang iyang mga ginikanan nga dili gayud ihinayon sa pagpaputol ang mga punoan sa pagatpat sa katunggan. (Kataposan)