Panadtaran, San Fernando, Cebu
Udtong tutok ug mingaw karon ang payag ni Gabino kay tua karon siya sa iyang lagkaw sa utlanan sa iyang uma. Basta gani ingon niarong orasa sa kaudtohon, adto si Gabino mopahuway sa iyang lagkaw sa utlanan sa iyang uma ug ang iyang kabaw nga gitangtangan na sa daro niini, adto pod niya ihigot duol sa iyang lagkaw diin may usa ka dakong punoan sa anunang.
Kining iyang lagkaw kanunay lang maguba. Ug nagduda na gani si Gabino nga tuyoon gyud og guba. Mao nga inig anha niya sa iyang uma aron pagsusi sa iyang kamaisan maoy mosugat sa iyang panan-aw ang payag-lagkaw niyang naguba.
Gipanglangkat ang mga dapat didto sa may atop ug hasta ang nipa, gipanglangkat usab ug ang sawog pod nga kawayan gipangtigbastigbas ug unya gipamali ang mga busaog.
Busa, kay mao man kini’y iyang pahulayan matag udto kanang inig kahuman niya’g surko sa iyang kamaisan, iya na pod kining ayohon ug ayom-ayomon. Ang iyang gidudahan mao si Ignacio, ang anak ni Kapitan Basilio nga naglagot kaniya kay siya may gisugot ni Amelia, ang silingan nilang dalaga nga anak usab og usa ka mag-uuma dinhi sa ilang balangay.
Ilo nang tuwapos si Gabino kay sukad mamatay ang iyang tatay ug nanay, siya na man lang usa ang nahabilin kay lagi bugtong man intawon siyang anak. Ang nakapait ra ba kay gidudahan siyang usa kuno ka ungo nga mao kunoy gibinlan sa iyang tatay Hugo ug nanay niya Miling sa pagka ungo.
Mao bitaw’ng ingon sa may kabugnaw na ang tinagdan kaniya ni Amelia tungod sa tabitabi bahin kaniya nga gipakaylap ni kapitan Basilio.
Usa ka udto dihang mibangon siya sa iyang lagkaw maoy misugat sa iyang panan-aw sila si Ignacio kuyog sa pipila ka mga lumolupyo. Ug siya maoy tuyo niini kay nadungog man niya nga naglitok sa iyang ngalan.
“Naa ra siya, ang mangtas nga ungo nga maoy gibinlan sa duha ka ungo nga sila si Hugo ug Miling, ato siyang bun-ogon! Ug kun mosukol atong patyon!” Lanog ang tingog ni Ignacio.
Tuod, bun-og kaayo si Gabino ug hapit tulo ka semana nga dili siya makakaon tungod sa pagkalusbo sa iyang mga ngipon dapit sa ubos. Mihilak siya niadto. Ug gisangpit ang ngalan sa iyang mga ginikanan nga dugay nang nangamatay.
“Nay Miling, Tay Hugo, paita ning akong pagkabutang, uy, ila na man lang kong daogdaogon!” nagbakho si Gabino. Unya, human siya mamulong, kalit lang mikusog pag hangin, miunos. Wala makasabot si Gabino sa iyang kaugalingon kay kalit man lang nga nausab ang iyang bayhon ug nanag-as ang iyang mga kuko ug bangkil. Ug karon pa niya mahibaw-i nga mituhop na kaniya ang dugo sa kaliwat. Nahimo na siya karon nga usa ka mangtas nga ungo.
Kusog kaayo ang pagkaylap sa balita bahin sa kamatayon ni Ignacio kuyog sa pipila niini ka mga kauban. Didto hikit-i ang ilang mga patay’ng lawas nga wala nay mga tinai ug atay sa lawom nga lugot. Ug sila nagtuo gyud nga usa ka mangtas nga ungo ang naghimo niini.
Sa lagkaw ni Gabino diha si Amelia nga nagpaabot kaniya. Tuod, paghuman niyag daro, nagsultianay sila si Amelia ug Gabino.
“Wa ka mahadlok, Amelia,” ni Gabino pa.
“Nganong mahadlok man?” tubag sa dalaga.
“Gidudahan ra ba ko nila nga ungo,” hinay ang tingog ni Gabino.
“Da, ngano man diay god, total duda man lang na.”
Ug nagtupad ang duha sa paglingkod ug wa tuyoang nagakos ni Gabino ang dalaga. -- Kataposan