Sa pamasin nga duna pa ako'y tipaka nga maabtan sa gipahigayong pasundayag sa Cebu Malay Society of Composers, Authors and Producers, Inc. nagkara-kara ko'g biya sa akong "workstation", nagkapa-kapang nagpara og taxi, ug daling milayat gikan sa maong behikulo sa dihang akong nasayran nga hapit na manumoy-tumoy ang "Halad, Kunsiyertong Bisaya" niadtong Sabado, Septiyembre 30, diha sa Mandaue Sports Complex. Tungod kay okupado naman ang mga lingkoranan sa atubangan, dali akong nipahiluna sa pagyaka sa sawog duol sa entablado aron bantang ang akong gikahimutangan sa mga nanganta nga mga sakop sa kapunungang CEMSCAP ug sa mga nanayaw nga mga sakop sa Cebu Normal University Dance Troupe.
Bisdak gyud ko'g kasingkasing kay wala gyud makapugong ang astig nga bahin sa akong personalidad sa pagpangambak sa akong luha sa dihang akong nadungog ang mananoy nga panagsambog sa mga instrumento sa maong orkestra diin ang konduktor mao si Maestro Doy Montaña.
Mabaw ang akong luha pag-abot sa kalig-on sa mga huning Binisaya nga bisan pa man sa mga nanglabay'ng katuigan nagpabiling buhi tungod kay mata'g karon ug unya aduna ma'y mobanhaw niini tungod sa ilang baruganan nga lunsay'ng magmahal sa mga huning Bisaya sama sa mga tang-ang mang-aawit ug maglilingaw dinhi sa ato nga silang Dr. Warfe Engracia, Baby Condeno, Mario Jadraque, Chit Beltran-Ortiz ug Dr. Bernard Elvis Pino. Silang Lady Michelle, Thea Domingo ug Edison Monternel maoy nipasipa ug nipasibaw sa Bisayang huni sa kontemporaryong panahon samtang si Sam Costanilla ang tinahud nga tigpaila niadtong gabhiona.
Makapakli og usa ka anib sa kagahapon ug makadani nga tikangan pagbalik ang usa ka panid sa kasaysayan ang gibuhiang awit ni Ortiz nga giulohan og "Paborito ni Lolo". Mao kining kantaha ang may makalingaw nga linyang "Talina, Talina ang kabaw balhina; talurot, talurot ang gugma miburot" nga maayo kaayong pagkahatag og kinabuhi ni Ortiz diha sa iyang pag-ikid-ikid, pagbirit og ingon man ang pabag-o bag-ong emosyon sa iyang pamayhon. Niadtong gabhiona mituyhakaw ang laing hut-ong sa respeto nga akong gihatag kang Ortiz pinaagi sa akong pag-abiba gawas kaniadto sa pamoso kaayong "Got da Wonderpol" diin una nako siyang nailhan isip Mariquit Chikiting.
Sa dihang gitagaan og kinabuhi ni Baby Condeno ang kantang "Balud sa Kalimot" nga komposisyon ni Sioux Cabase ug ang mga nota gigaray-garay, giplastada ug gipahaum ni Gil Aviles, nagsugod na og tingkag ang dalunggan sa akong galamhan ug ingon man naghatod sa pagpanglimbawot sa mata'g pulgada sa akong balhibo sa pagkabanhaw sa huni sa ako lang mga katiguwangan nako madungog sa dihang bata pa ang Sugbo ug ang radyo Avegon pa nga dagko kaayo og baterya. Kalaray niini ang mga kantang bisan ang kapintas sa panahon wala makapalumot sama sa "Mahal, Nagbasol Ako" nga gitagaag kinabuhi ni Luz Loreto, "Dili ko Hikalimtan" ni Pilita Corrales, "Olivia" ni Mel Sepe, "Ingna Ko" ni Jun Alvarez, "Balitaw Ko" ni Nora Hermosa, "Walay Angay" ni Romy Tamayo ug "Kausa…Nabasa ang Tubig" ni Steward Papas.
Gisambogan usab ang pasundayag og drama-drama kay diha'y daw sa nawad-an sa maayong panimuot nga niwara-wara sa iyang kamot gikan sa habig sa mga tumatan-aw. Nangaliyupo kini nga pakantahon. Sa pag-iwag sa sugang dagitabnon kaniya, nakita ang usa ka lalaking naputos sa nu-og ang lawas ug naghigot og mga plastik nga bulsita. Mikarida kini saka sa entablado sa dihang gihana pagtunol kaniya ang mikropono. Ug didto'ng tungora nagamit na nako ang akong labakara kay mikuyamang na man sa akong dughan ang daw mga hulmigas nga masulugon kaayong nanukmod sa mga lusok sa luha dihang mibirit na siya sa "Salimuang". Kaniadto ang Salimuang naghubit lamang sa mga yawyaw, yamyam ug mga inagulo ug pagdamura sa usa ka buang ug di ba hubog diha sa iyang danag. Apan karon lakip ang kahiusahan sa Sugbo nagsalimuang tungod sa tutulo ka kongresista nga hapit na mahuman sa ilang mga tagsa-tagsa ka termino ug karon naningkamot nga pagabuak-buakon ang Sugbo ngadto sa mga bag-ong mga probinsya, inabagan sa usa ka kongresista sa Oriental Negros nga nituslob usab og kadiyot sa maong makapalagot, makapanghimaraut, makauulaw, ug makapakurog sa unod nga isyu.
Pagmahal sa Bisayang huni, awit ug sayaw. Mao kini ang dugukan kon nganong namugna ang "Halad Kunsiyertong Bisaya". Buot pang paladman sa mga tigpaluyo sa huning Bisaya ang paghigugma sa atong kultura ug sa atong kahiusahan isip mga Sugbuanon. Isip pagtamod sa maong katuyoan ug direksyon sa pundok, ang komposisyon ni Maestro Doy Montaña nga may ulohang "Sa Batan-on Pa Ang Sugbo" gipalanog niadtong gabhiona.
May gipanghatag usab nga mga Certificates of Appreciation sa mga pamilya sa mga tinahod nga kompositor nga silang Mel Villareal, Filemon "Momoy" Cañete, Maestro Maning Villareal, Larry Abelgas, ug ni Maestro Domingo "Mingoy" Lopez (Kamingaw sa Payag) kansang maoy akong kinaham balik-balikon pagpaminaw sa wala'y pagkapuol. Kini sila ang mga bangiitang pangalan sa natad sa pamuhat og mga huning Sugbuano nga maundanun ug may direksyon, makapatandog sa kinabuhi ug ingon man makalaylay sa mga dughang nagbangutan, o kaha samaran.
Hugyaw ang maong pasundayag nga gipasamotan pa'g hatag og kinabuhi ug bulok pinaagi sa ilang pagsayaw ngadto sa huning Toragsoy, Si Filemon, ug ang "Nanay, Tatay" nga may kalabutan sa mga binata-batang duwa sa karaang panahon sama sa balay-balay, tubig-tubig, dakop-dakop, ug uban pa.