EDITORYAL - Tukmang buhis wa kolektaha

Gibalik-balik na pagpasabot sa kadagkoan sa Bureau of Local Government-Finance (BLGF) nga ang buhis maoy giisip nga “life-blood” sa kagamhanan, sama sa lalawigan, siyudad ug kalungsoran.

Pinaagi sa buhis, ang usa ka Local Government Unit (LGU) makatigum og kuwarta nga magamit sa pagmugna og mga proyekto ug ubang gastohanan nga ang katawhan makabenepisyo.

Sa mga mauswagong dapit, sama sa Dakbayan sa Sugbo, binilyon ka pesos ang kantidad nga makolekta gikan sa mga buhis kun ang nagdumala sa siyudad aktibo lang gyud nga mohimo sa ilang gimbuhaton.

Gilatid sa Republic Act 7160, kon Local Government Code, nga ang tax rate sa mga real properties, sama sa kayutaan, mga building ug makinarya, angay’ng himoan og kausaban sa matag tulo ka tuig.

Apan tungod kay ang mga opisyal sa Dakbayan sa Sugbo, ug bisan na tingali sa ubang mga lalawigan, siyudad ug kalungsoran, wala man motuman sa balaod, wala  makolekta ang tukma nga buhis ug wala matagamtami sa katawhan ang kalamboan.

Masabtan kaayo ngano nga ang atong mga magbabalaod, sama sa mga konsehal, mahadlok nga mosugyot og kausaban sa tax rates aron mapatas-an kini base sa gitugot sa balaod. Kini tungod sa kahakog nila sa gahum kay kadtong mga konsehal nga moduso og sugyot alang sa pagpausbaw sa tax rates sa mga real properties, sigurado man nga dili makalimtan sa mga tag-iya og kabtangan nga maigo sa ilang gihimo.

Ang ilang tinguha nga magpadayon paghupot sa katungdanan sa kagamhanan maoy rason nga walay mga konsehal nga may kaisog sa pagsugyot og “revision” sa tax rates nga maoy gimando sa balaod sa matag tulo ka tuig. Kun gituman pa unta ang maong balaod dinhi sa dakbayan sa Sugbo, sigurado nga ang siyudad kuwartahan kaayo tungod kay mousbaw man ang kantidad nga makolekta gikan sa mga tag-iya og real properties units, sama sa kayutaan, building ug mga makinarya.

Unsaon, ang kahadlok nga mapilde sa piniliay maoy nakapatalawan kanila.