Pasko sa Septiyembre

CEBU, Philippines - Tingog sa cellphone ang nipukaw ni Lydia. Nibangon siya og gitan-aw ang telepono. Napuno na diay ang baterya niini. Giibot niya ang charger gikan sa saksakanan. Nipasiplat siya sa glow-in-the-dark nga orasan. Ika-tulo na sa buntag.

Mobalik na unta og higda si Lydia apan kalit siya nakabati og kagutom. Nakahukom siya nga mopalit og matimo sa gawas. May panaderya sa unahan ug nagdesisyon siya nga mopalit og bisan usa lang ka francis para itimo.

Paggawas ni Lydia sa balay, gisugat siya og bugnaw’ng hangin. Gitan-aw niya ang petsa sa telepono ug nakaamgo siya nga unang adlaw diay ron sa Septiyembre. Nipahiyom siya. Septiyembre na usab, hapit na sab ang Pasko.

Bisan kung wala uban kaniya iyahang tibuok pamilya sulod na sa pipila ka tuig ug bisan pa og dili siya tigsaulog og Pasko, naghatag gihapon kini og kalipay sa iyaha sa di matino nga hinungdan. Daw sa may dala kining paglaum.

Naglakaw si Lydia paingon sa panaderya nga nagpahiyom. Puno sa kalipay iyahang kasing-kasing samtang nakahinumdom sa mga nangaging Pasko niadtong bata pa siya.

Human makakaon, wala na siya nakabati pa og duka. Naglingkod na lamang siya sa panaderya samtang nagpaabot sa oras.

'Adlaw’ng Domingo man diay ron. Mao diay sayo nanikaysikay ang mga tawo.', sa kaugalingon ni Lydia. Nakahuna-huna siya nga mosimba na lamang og sayo. Busa nipauli siya aron mag-ilis. Wala siya masayod nga may giandam diay nga pinaskuhan ang Ginoo kaniya niining unang adlaw sa Septiyembre.

Alas singko nagsugod ang misa nga giapilan ni Lydia. Nakahinumdom na sab hinuon siya sa Simbang Gabi nga pirme niya kumpletuhon sa una sa wala pa siya magtrabaho. Nahuman ang misa nga puno sa kalipay si Lydia. Daw sa pasko na gayud sa iyahang huna-huna.

Paggawas sa simbahan, nakakita si Lydia og tiguwang lalake nga naglingkod sa daplin. Daot kaayo kini ug luya kaayo. Naluoy siya ug gihatagan niya og sinilyo. Apan imbis modawat, kalit kining nigakos kaniya ug naghilak.

Giam-aman kini ni Lydia ug gihapuhap ang likod. Gipalingkod ni Lydia sa simbahan ang tiguwang ug gipainom og tubig.

"Ngano ka tay?" sukot niya. Inay motubag, nidanguyngoy hinuon kini. Sa nahuwasan na, nakigtabi na kini kang Lydia.

"Pasaylo-a ko day. Nakahinumdom man gud ko sa akong anak pagkakita nako nimo. Mao-mao jud mo og edad."

"Mao ba? Unsa man iyahang ngalan? Asa man diay siya ron? Taga asa man ka?" sunod-sunod ang pangutana ni Lydia. Nagsagol ang kaluoy, katingala ug kalibog nga iyahang nasinati.

"Dako kaayo ko og sala sa akong mga anak gud." subay sa tiguwang. "Sa bata-bata pa ko, baynte-otso anyos pa siguro ko ato, namatay akong misis pagpanganak sa among ikatulong anak. Komplikado man gud ang kondisyon ni misis samtang nagmabdos siya. Ang mas nakasakit kay hasta ang bata namatay. Wala ko kahibaw unsa akong buhaton. Nahadlok ko. Gibasol nako akong kaugalingon. Mao nibiya ko"

"Wala ko masayod kung unsa kasayop akong gibuhat. Nipalayo ko. Nitalaw ko. Wala nako huna-hunaa akong mga anak. Akong kaugalingon ra akong gihuna-huna. Hangtod nga may nakaila ko nga laing babaye. Nagsugod mi og laing pamilya. Ug wala na gyud ko nakaduaw sa akong unang pamilya." Puno sa pagmahay nga sumbong sa tiguwang.

"Karon, hapit na ko mawala niining kalibutan. Gusto nako duawon akong mga anak apan wala na ako masayod kung asa sila"

Wala kapugngi ni Lydia ang pagdagayday sa iyahang mga luha. Gitutokan niya ang tiguwang. Dili gayud siya masayop.

Gigakos ni Lydia ang tiguwang. Bisan kung ang kunot nga panit nagpausab sa iyahang hitsura, ang mata niini dili gayud niya makalimtan. Ang maamo nga mga mata nga daw di kahibaw masuko. Daw dili kahibaw makasala.

"Pa, gusto ko maglagot nimo sa imong pagbiya namo. Gusto tika sukmatan sa kalisod nga natagamtaman namo ni Jeffrey pagbiya nimo. Sa among pagbalhin-balhin og balay kay sila tiya ug tiyo tuod nagpapuyo ug nag-atiman kanamo apan kusog kaayo mangwenta. Sa among kalisod paghuman og eskwela bisan gani sa elementarya kay walay mopa-eskwela namo. Sa matag adlaw ug gabii nga nangita kami og pagmahal ug pag-amuma sa usa ka ginikanan apan wala mi mahimo gawas sa paghilak."

Gusto ipagawas ni Lydia ang kaguol nga iyahang nasinati. Apan nasayod siya nga wala gihapon kini sangputanan nga maayo.

"Nasakitan mi sa imong gibuhat. Naglisod among kinabuhi tungod sa imong pagbiya. Apan karon, uwahi na ang tanan aron ugkaton pa ang mga nangagi. Nahitabo na to ug di na mausab pa. Apan gusto ko makahibaw, ngano karon pa man ka nibalik?" sukna niya.

Nitutok ang tiguwang kang Lydia. Daw sa nagpakiluoy kini. Hugot kini nga nigakos kaniya, "Lydia pasaylua ko. Nahadlok ko mobalik. Nauwaw ko sa akong gibuhat. Nasayod ko nga dili na nako mabawi pa akong mga sayop. Apan sulod sa dugay nga panahon ako usab nag-antos sa akong kasaypanan. Nag-antos ko sa tumang kamingaw. Pero karon, tugoti ko nga mobawi kaninyo bisan sa nahabiling pipila ka mga adlaw sa akong kinabuhi"

Nisamot iyahang kaluoy sa tiguwang. Nakita niya nga daw sinsero kini. Usa pa, tiguwang na kaayo kini aron mag-antos pa.

Gidala ni Lydia iyahang amahan sa iyahang gipuy-an. Gipaadto usab niya si Jeffrey, iyahang manghod, alang sa usa ka gamay’ng salu-salo. Wala siya masayod unsa kadugay pa niya makauban iyahang amahan. Wala siya mahibaw kung makasaulog kini og pasko uban kanila.

Apan karon, malipayon siya nga nag-usa sila og balik. Nasayod siya nga giubanan sila sa iyahang inahan ug sa ilahang kinamanghuran. Sulod sa taas taas nga panahon, karon ra sila nagkahiusa og balik. Niining Pasko sa Septiyembre.