Bruno

Adlaw'ng tutok. Makapaso ang naglagiting nga kainit sa panahon. Maaninaw sa dagat ang hinungaw sa kainit sa adlaw. Masinati ang kasakit sa mata sa madugay'ng paglantaw niini. Apan tungod kay haduol man sa dagat, ang bugnaw'ng huyuhoy niini maoy nisangka sa kainit. 

"Bruno, Bruno, asa naman intawon ning bat-ana oy!", naglagot nga tingog ni Iya Miling. Nagpaingon siya sa dagat. Nangita siya sa iyang bugtong anak nga si Bruno. Duha na ka tuig nga nabiyuda siya. Namatay ang iyang bana sa dihang na stroke kini. Dugay silang nagminyo ni Iyo Fredo gumikan sa hangyo sa ilang mga ginikanan nga pahumanon nila sa pag-eskwela ang ilang nga igsoon bisan hangtud sa haiskul ra.

Nabatiog na sa ilang nga kasilinganan nga pinangayo sa kahitas-an si Bruno kay wala na sila nanganduy nga makaanak pa.

"Sus, nilakaw lang ko'g kadiyot, abi nako'g nakatog na, wala pa diay! Hahay", panghupaw ni Iya Miling.

Matag udto nalang kini nga panghitabo kun diin magpasumangil lang ang iyang anak ug piyong-piyong sa mata aron kini ingnon nga nakatulog na. Apan kun makagawas na ang iyang inahan sa kwarto, hinay-hinay na sab kining molakaw paingon sa dagat. Nahimo na kining gawi ang pagkatulog matag udto sa iyang anak. Apan mo-iskapo gyud kini aron sa pag-adto sa dagat aron maligo. Ilabi na karon nga ting-init ug wala nay klase.

Sa dili halayo sa iyang gibarugan, naaninaw ni Iya Miling ang pundok sa mga bata nga nag-sige'g ambak-ambak sa paril. Parehong paril nga iyang gi-ambak-ambakan sa dihang mga bata pa sila. Mga lima kabuok bata nga puros walay mga sapot. Lanog kaayo ang ilang mga katawa nga daw wala panumbalinga ang ubang mga tawo nga namahulay sa baybayon ilawon sa punoan sa talisay.

Nagpaduol si Iya Miling kay sarang dili na niya makita ang mga nawong sa mga bata. Duha na ka tuig ang nanglabay nga nagpakunsulta siya sa iyang mata. Ingon ang duktor sa mata, aduna na siya'y katarata apan wala kini niya panumbalinga kay mahal ang pagpa-opera.

Pipila ka minuto sa pag-aninaw, ang dagway ni Bruno nga hadlok kaayo nipaduol kaniya. "Sus, ania ka ra diay, abi nako'g napislok naka!", banghag ni Iya Miling. Nahibulong siya kay sa pipila na nga higayon, modiretso ra kini'g dagan pauli sa balay. Unya mabilin lang ang iyang inahan. Adunay mga higayon nga kun makit-an ang iyang inahan sa iyang mga kauba'ng bata, mohinay-hinay kini sa pagdagan paingon sa ilang balay kay nakahibalo man siya nga malatusan gyud sya.

Apan sa karun nga higayon, nagunitan sa inahan ang dulanggan sa iyang anak ug gibitad kini niya. "Mari ka, mari ka! Gahi-a gyud nimo'g ulo oi! Tan-awa lupig pa nimoy oling! Pwerteng dagtuma na nimo! Lagum na kaayo imong ngabil"

"Aray, aray, sakit kaayo Nay", pinugngan nga siyagit ni Bruno. Giisa niya ang iyang lawas ug nipaduol sa iyang inahan aron dili kaayo kini masakitan. "Aray, aray husto na Nay. Malooy ka.", pangamuyo sa bata. Apan padayon ug padayon ang pagbira sa iyang dalunggan hangtud kini nga namula na pag-ayo.

"Nay, sakit na kaayo", padayon sa pagsiyagit ni Bruno. "Kay di man ka mag-amgo sa imong gibuhat," tubag hinoon sa iyang inahan. Padayon kini sa pagbitad sa dalunggan dala sa ...

Sa dihang nakakita siya ug higayon, daw usa ka ibid nga dali sa pag-ipsot ug nikiritil kini sa pagdagan. Gigukod siya sa iyang inahan apan wala na kini na-apsi pa. 

Niabot si Bruno sa ilang balay nga naghangos. Nidiretso sa kwarto ug bisan basa-basa pa, nagbukot dayon sa habol. Taud-taud, niabot ang iyang inahan dala na ang mga buhing lukay sa lubi. Iya na unta kining latuson, apan nahunong siya pagkakita niini, murag napuypoy nasad ang iyang kasing-kasing sa nakita niyang nagtikongkong nga gamay'ng lawas. Igo nalang siya sapaghinay ug ingon, "tulog na diha kay magluto ko'g binignit".

Alas tres na sa dihang nakamata si Bruno. Gipahiran niya ang daw nahibilin nga mga luha sa iyang paghilak pipila ka oras pa lamang.

"Oy mata na diay ka, sige pagsukad na'g binignit didto", agda sa iyang inahan. 

Hinay nga nipadulong sa kusina si Bruno. Nagtikaw-tikaw. Nahilom. Pipila ka minuto ang nilabay, nisunod ang iyang inahan ug sa dihang duol na siya sa lamesa, wala didto si Bruno. Iyang nakita ang duha ka panaksan nga gisukaran na ug binignit. Paglingi sa kilid, nakita niya si Bruno nga nagkiyugpos ug naghinuktok. Subo ug nawagtang na ang mahadlukong nawong. Nahilom. Wala napugngi ang gibati sa inahan sa iyang nakita sa dihang nabanhaw sa iyang panumduman ang nagping-it nga hulagway sa iyang anak. Iya kining gihapuhap ang ulo ug dayon sa paggakos. Gihugtan ang paggakos sama sa dili na niya gusto pang makagawas ug mahanaw sa panan-aw. Hinay-hinay nga gibati ni Iya Miling nga adunay mga gagmay'ng bukton nga nisumbalik kaniya sa paggakos ug ang gamay nga tingog nga nagkanayon, "Pasaylo-a ko, Nay".