Ang Santilmo

Didto sa barangay Tabayag, diin nagpuyo si Lolo Dioscoro. Usa siya sa inila sa ilang lugar nga hawod sa inuman. Hapit kada gabii makakita og inom si lolo. Usa siya ka isog, kugihan, responsableng amahan ug tinahud kini sa mga tawo nga nagpuyo uban sa ilang lugar. Apan ang kaisog sa usa ka tawo masukod gyud.

Usa kato ka gabii sa dihang nanulong og inom si Lolo sa pikas bungtod kay lage daghan og dawat ang iyang amigong si Noy Kadoy. Ug samtang nalingaw sila’g inom sa tuba nga ilang gialirungan, wala na igsapayan kung pilay ilang natumba nga galloon ug ang oras sab wala na panumbalinga. Pagkataud-taud na, nananghid na si Lolo nga muoli kay lagi wa naanad nga adto sa kabalayan matog. Bahala na kuno siya’g hubog ug magkaligid-ligid sa pagpauli basta anaa siya sa ilang balay. Mga pasado na kadto sa alas dose sa tungang gabie ug naghinay-hinay na siya’g kanaug ug igo gyud nga nibarag ang iyang panan-aw. Nag-andam na siya sa iyang su (ginama sa dahon sa lubi) nga maoy silbing iwag sa iyang pagpauli. Sa paggikan niya, gikomedyahan una siya sa iyang mga kainom. “Uy manong Dios, hek-hek..basin ihatod ka og wak-wak ha..hek-hek”, matod pa si noy Kadoy. Iya sab gitubag og kinomedya , “kilawon na nakong wak-waka, kung babaye na ako nang idug sa pagkatog, hek-hek. Dayun lakaw niining gabarag-barag. Apan ang panganti niining mga nilalanga dili katiaw-tiawan. Samtang gibaybay niya ang libon nga dalan og nagdulhog na siya sa bukid nga nagparay-paray, iyang nabatyagan nga nagkayu sa pikas bahin sa bukid. Nahisantop sa iyang huna-huna nga pagkawa’y puangud sa mga tawo nga nagdagmal sa kinaiyahan. Apan sa iyang pagpadayon sa patag, diin layo-layu pa ang iyang balay, iyang nasinati nga nag-anam usab og dulhog sa pikas bukid ang maong kayu diha sa kakahuyan. Nihunong siya ug iyang gitotukan pag-ayo. Ug nagkaanam kini og kaduol kaniya. Dinhi niya nabatyagan nga di kini usa ka daub o usa ka tawo nga nagda og su. Sa iyang pagbana-bana hapit na kini minglabang sa sapa nga iyang agianan ug didto nahisantop sa iyang panumduman nga mao kini gitawag og santilmo. Usa kini ka ka’g nga nagkondenar ug nagsamok-samok sa kalibutan aron mahatagan og hustisya ang iyang kamatayon. Apan kasagaran sa mga kag nga ingon ani mga espiritu nga wa dawata kay lagi pinugos ang ilang pagpakamatay, sama sa paghikog. Daw sama kini sa bola nga nagkayu.

Ug samtang si Lolo nga nahikurat sa iyang nasaksihan, gibati kini’g kahadlok ug daw nahuwasan. Nakigbisog siya sa katalaw. Mipadayon siya sa may suba nga diin mahibalag gyud niya ang santilmo. Nagsugod og panlimbawot ang iyang mga balhibo. Buot niyang musinggit apan wa’y tingog nga mogawas sa iyang baba. Gusto niyang mudagan apan mora’g magnet ang iyang mga tiil. Giwara-wara niya ang dalang iwag aron di kini ka duol. Ug tuod man, wa gyud kaduol kaniya. Daw sama sa nahadlok hinuon sa iyang da nga iwag ang maong nilalang.Busa iyang giduslitan ang mga nagpundok nga dahon sa lubi duol kaniya ug miyamyam siya sa pangadyeon nga nilatin nga iyang nakamahoan, ug inanay nga napawong ang siga sa santilmo ug nahanaw. Mikaratil siya sa pagdagan, og naghangos pag-abot sa ilang balay.

Sukad niadtong hitaboa, di na gyud siya magpagabii ug uli kay may purohan nga manimawos kini. ?