MAMUGNAONG taming Padre Damian sa Moloka’i

Inanay siyang gitunod sa iyang  pahulayang dayon. Natuman ang kabubut-on sa Diyos nga siya mamahimong usa kanamong nadunot ang kabukogan, nadugta ang kaunoran. Mapasalamaton siya nga nakigtagay uban kanamong masakito’g sangla. Kay sa iyang pagtaliwan, gibawon niya ang among mga kasakit ug among mga pagmaya.

“Nahiusa ako kaninyo. Mapasalamaton ako sa Diyos nga ang inyong kaguol nahimo usab nako nga kaguol. May hudyakang gisaw-an ang akong kalag diha sa inyong ispirituhanong kombera,” niya pa diha sa katapusan niyang mga adlaw pilit sa higdaanan.

Siya si Padre Damian. Amahan namong nagsagubang sa Hansen’s disease. Jose de Veuster ang iyang tibook ngan, natawo sa Tremeloo, Belgium sa tuig 1840. Susama sa iyang maguwang nga si Panfilo, na-ordinahan siya pagkapari ubos sa Kongregasyon sa Balaang Kasingkasing ni Hesus ug Maria. Si Panfilo molarga na unta ngadto sa Sandwich Islands isip misyonaryo apan sa dihang miabot ang gikatakdang panahon sa iyang paglakat, gipalubog siya’s trangkaso. Si Padre Damian maoy mihulip kaniya.

Malinawon kuno ang iyang kasingkasing padulong sa among nahimutangan sa isla sa Moloka’i. Mitugot ang panahon kay nahiabot gayod siya nga malampuson sa Honolulu niadtong Marso 19, 1864. Gidawat siya sa Katedral sa Birhen sa Kalinaw pagka Mayo 31. Didto kuno nagsugod ang pagtawag kaniya pinaagi sa bag-ong ngan – Padre Damian.

Unang pagtawag sa Diyos kaniya ang nahitabo sa Hawaii. Milanat og walo ka tuig ang iyang misyon sa maong isla.  Pagkataas sa iyang mga biyahe alang sa pag-ministeryo sa mga katawhan sa distrito sa Puna, sa Kohala ug Hamakua. Niadtong 1873, una niyang nahibaloan ang dakong panginahanglan og mga pari alang sa 700 ka mga biktima sa sangla – lakip nako niini nga uhaw sa pagmaymay kay alang nako usa ka dakong kastigo ang milatos kanamo - nga gipanghatod sa isla sa Moloka‘i.

Siya ug may tulo pa ka laing pari miboluntaryo pag-anhi sa among dapit pagtubag sa tawag ug hagit sa panahon. Nag-una siya pag-abot kanila sakay sa usa ka barko nga gitawag nila’g steamer nga nagkarga’g mga baka ug 50 ka sanglahon padung sa Kalawao.

Nagdahom siya nga gamay rang  midasdas sa Kalawao tungod sa kahadlok matakdan sa sangla apan ang labing unang naghatag og pagtagad sa mga sanglahon mao ang mga relihiyosong mamumuo sama kaniya nakauna na diay pag-atiman sa mga sanglahon – ministro sa nagkadaiyang kongregasyon, paring Katoliko, mga kadagkoang Mormon, pamilya ug kahigalaan sa mga pasyente miboluntaryo pag-adto sa Kalawao aron motabang sa pagtukod og komunidad ug labaw sa tanan aron ubanan kami taliwala sa among gidangatan isip pagdawat sa hagit nga ang mga Kristiyano mamahimong iwag ug asin ngadto sa kinabag-an.

Sa ngadto-ngadto, iyang nasimhotan nga dili man diay ang Kalawao usa ka lugar alang sa mga buhing patay. Tungod kay duna may mga andam mohatag og paglaum, naawhag ang mga susama nakong masakiton nga magpasalamat sa Diyos taliwala sa nagakalata namong kabukogan kay bisan si Job nga labing adunahan ug malantip ug may hugot nga pagtoo sa Diyos, nahiagom man niini. Apan ang grasya’g kalooy wala molunga pagdagayday kay gidawat niya nga lumalabay lang kining maong pagsulay inay tulisokon ang langit.

Milabay ang mga semana nga mibalitok ngadto sa mga buwan, nakat-on na si Padre Damian sa sinultihang Hawaiian. Kaabag ako nga usa sa mga pasyente nga nakakita’g igong rason nga mabuhi pa, nagtukod kami’g mga kabalayan, sistema sa patubig, nananom kami’g mga kahoy. Naka-organisar kami’g mga tulunghaan, banda ug mga mang-aawit sa simbahan.

“Nakigsalo ka sa yahong sa mga sanglahong sama nako sa Kalawao ug Kalaupapa ug dinhi sa Moloka’i, Padre Damian. Wala ka ba gayod mahadlok nga matakdan?” Nakatigom ra gyod ko’g igong kusog nga manukit-sukit niya.

“Nisanong ko sa tawag sa akong mga labaw alang sa usa ka misyon,” masanag ang iyang dagway sa iyang hamubong tubag.

Wala ko matagbaw. Midason ko, “hangtod karon pakyas ang mga panuki-duki nga makakaplag og tambal alang sa Hansen’s disease! Sa madugay’g sa madali, mahimo ikaw nga usa kanamo,” may pahimangno na sa tono sa akong tingog.

Sa akong hunahuna nanagduwa na ang dagway ni Padre Damian nga nangislo sa bagang duot sa kababayen-an, kabataan ug mga kalalakin-ang naab-ab ang dalunggan, ilong, mga tudlo. Mga samad nga nagnangnang ug ang kabaho niini nga nangalisbo.

“Kun ugaling matakdan ka’s silot sa mga makasasala ug makasasala’g kaliwatan, mamatay ka nga susama kanamo nga daw sa gilaygay, dre!,” miapas ko’g pahimangno.

“Lilo,” miyahat siya apan wala makigtagbo sa akong pagtutok kaniya. “Wala moanhi ang Ginoo alang sa mga maayo’g lawas. Mikanaog siya alang kanatong masakiton – gikagid ang kalag,” niya pa.

Gipanglabog ang tanang napalgang masakiton sa sangla sa Kalawao ug sa kasikbit pa niining mga isla nganhi sa Moloka’i. Nangahadlok ang kadagkoan sa Kalawao – labi na gyod ang labaw sa among tribu nga si Hari Kamehameha - nga mahurot-hurot ang iyang ginsakpan sa sakit nga iyang gihulagway nga “daw lipak nga gihampak sa Diyos ngadto sa mga masupilon”.

Sa sinugdanan nagtoo ko nga si Kamehameha usa ka maayo nga amahan. Maayo baya siya nga pangulo. Apan sa iyang pagpahatod kanako nga iyang kamaguwangang anak sa pikas isla sa kahadlok nga siya mapagan sa “silot”, nakakaplag ako’g laing amahan diha kang Padre Damian.

Gihinol ko ang pipa ni Padre Damian nga akong gisulod sa akong puntil. Sa pagbiya nako sa iyang lubong kaganina, mihunghong ko nga unta iya kong pasayloon sa pagkuha sa maong butang. Buot ko lamang nga tipigan kini ug balonon kun ako na usab ang iluyong sa lubnganan isip handumanan sa iyang pagka-amahan diri kanako.

Karong taud-taod limpiyohan ko na usab ang kabahong sa ubang mga sanglahon balik sa kampo susama sa iyang mahigugmaong paghunad sa akong mga samad.