EDITORYAL - Kagubot sa 2025 Budget

Ang Department of Budget and Management (DBM) mipagawas og pamahayag nga mihimakak ug mihulagway nga malisyoso kining gipakatap sa social media nga namasangil kang Presidente Ferdinand Marcos Jr. nga nipirma sa General Appropriations Act (GAA) of 2025 nga dunay mga blangko nga pahina ug naay mga figures (numero, kantidad) nga tuyong giblangkohan.

Ang GAA mao ang balaod nga nagtakda sa budget sa Pilipinas sa kada tuig. Himuon kini sa naghinapos nga bahin sa tuig aron sa pagsulod sa mosunod nga tuig aduna nay budget nga ipagawas ang DBM para sa gikinahanglang galastuhan anang tuiga.

Kining budget sa nasud  magsugod kining tanan gikan  nagkadaiyang departamento sa gobiyerno kun pila ilang pangayoong budget ug kun unsay ilang gamitan niini sama sa mga proyekto, sweldo, programa, sweldo sa mga kawani sa gobiyerno, pensions, mga palalitong gamit, tambal, pagkaon, imprastraktura, edukasyon, panglawas ug daghan pang uban.

Ang mga departamento mangayo og budget niini ngadto sa Kongreso (Lower House ug Senado) diin didto himuon ang budget hearings.

Didto sab tukion kun unsay ilang gigamitan sa mga pundo sa nakalabay nga tuig, pangitaan silang tanan og resibo. Kadtong dili makahatag og kwentas-klaras, madudahan gyud kun giunsa niya paggasto ang pundong gigahin sa iyang departamento kay iya kini sa katawhan. 

Human sa Kongreso usahon ang resulta una pa kini dad-on ngadto sa presidente aron papirmahan.

Nagpasabot kini nga dili lang usa  o duha ka magbabalaod ang nakakita, nakabasa, nituki ug nipasar sa budget sa matag departamento. Wala diay makakita aning mga giingong blangko ang mga taga oposisyon, nagpiyong diay sila?

Mao nga mikisi-kisi ang Malacañang nga nipirma si Marcos og blangko nga maoy matud pa gipasangil kaniya ni kanhi presidente Rodrigo Duterte. Ang iyang papel nga gikuptan, ‘raw’ o dili pa diay pinal nga dokumento kondili  Bicameral committee report pa.

Si Marcos miingon nga bakakon si Duterte, kay isip presidente kaniadto sa nasud ug usa ka abogado nakahibalo siya nga dili mapasar isip balaod ang GAA kun dunay bisan usa nga blangko. Apan bisan sa klaripikasyon  nikatap na sa social media ang maong pasangil nga usa diay ka fake news. Nagamit napud ang social media nga kanunay makailad sa mga Pilipino nga dili magbantay sa ilang mabasa o makita, diretso lang og tuo.