EDITORYAL - Leksyon gikan sa pabuto

Napun-an na sab ang mga nabiktima sa pabuto sa pagsaulog sa Pasko. Pipila niini, illegal nga matang sa pabuto nga gidili sa pagbaligya sa mga tawo.

Matud pa sa report sa Department of Health napun-an og 16 ka mga kaso sa pabuto ang ilang natala. Napuno kini gikan sa bisperas sa Pasko, Disyembre 24 hangtud kagahapon Disyembre 25.

Sa kinatibuk-an, ang mga biktima nag-edad gikan 6-anyos hangtud 28-anyos ning bag-ong napuno nga 16 ka biktima.

Hinuon, kung buot susihon ang mga rekord sa mga nabiktima sa pabuto sud sa nakalabay nga napulo ka tuig dako kaayo ang kalamboan kay mikubos gyud kini og maayo.

Sa rekord niadtong tuig 2013 ang DOH nakatala og 578 ka mga kaso sa biktima sa pabuto  itandi sa karon nga 28 ka kaso o 2064.2857 porsiyento nga pagkubos.

Niadtong tuig 1997 niabot og 1,147 ka mga kaso sa nabiktima sa pabuto ang natala.

Hinuon dili pare-parehas ang gidaghanon sa mga nabiktima niini  sa dekada 90 apan nabantayan nga kada tuig nagkagamay na gyud ang mga nabiktima niini.

Milanat pa og dekada una nakaamgo ang gobiyerno ug labaw sa tanan ang publiko kun unsa gyud ka grabe o kadako ang kadaut nga ibunga sa paggamit aning pabuto.

Daghan sa mga kabataan ang nangaputlan og kamot, mga tudlo ug nangabuta. Dunay nangahilo ug duna say nakabsan gyud og kinabuhi tungod sa paggamit og pabuto.

Niadtong mga tuiga, kutob ra sa papel ang regulasyon sa paggamit sa pabuto.

Naa kunohay balaod apan wala gisunod sa mga pabrika sa pabuto ilabi na ang gidak-on sa mga pabuto ug uban pa nga pulos tanan makadaut tungod sa kakusog.

Tungod sa media nga pirmeng nagbalita bahin aning mga nabiktima sa pabuto, nagkalanog sab ang panawagan pag-regulate niini.

Ang kaniadto sa papel ra, karon duna nay pisikal nga aksyon, giklaro na nga dunay designated firecracker zones, regulated na ang gidak-on sa pabuto ug labaw sa tanan, nakat-on na ang mga tawo.

Kun naminaw lang tingali ang tanan 20 ka tuig na ang nakalabay, ang mga biktima sa pabuto nga nag-edad na karon og 30 kapin o kulang, wala unta nagmahay-mahay.