EDITORYAL - Matagam unta ang Pilipinas

Dili unta kalimtan sa kasamtangang administrasyon ang pagkatikasan ug pagka bentahoso sa China pag-abot sa joint-exploration diha sa West Philippine Sea nga ilaha ng gibuhat kaniadto sa panahon sa administrasyong Arroyo.

Dihang gihimo ang  Joint Marine Seismic Undertaking (exploration) tali sa Philippine National Oil Co., China National Offshore Oil Corp. ug Vietnam Oil and Gas Corp. diha sa WPS, dili maayo ang gidangatan.

Kay ang Recto Bank nga kaniadto wala unta masulod sa kontrobersiyal nga 9-dashline nga hinimo-himo sa China, giapil na nila karon og angkon.

Matud pa dunay nakitang natural gas sa ilawom sa maong kadagatan, apan ang Pilipinas wala na hinuon makapahimulos niini. Ang resulta, matag mosuway og balik ang mga barko sa Pilipinas diha sa maong lugar, babagan kini dayon sa mga barko sa China.

Ang Korte Suprema sa gipagawas nga desisyon dili palang dugay, miingon nga kun dunay susamang eksplorasyon nga himuon sa gobiyerno kauban ang laing mga nasud, kinahanglang nagsubay kini sa Konstitusyon ug sa mga balaod sa Pilipinas ug kinahanglang respetuhon ang 2016 Arbitral Tribunal decision nga nag-ingong way basihan ang 9-dash line sa China.

Dinhing dapita maoy sensitibo unya sa negosasyon tungod kay siguradong di kini ilhon sa China kay padayon silang nagmagahi sa pagangkon sa WPS ug wala moila sa Arbitral Tribunal decision. Posible sab nga moangal ang Vietnam.

Dili unta magpadala sa presyur ang kasamtangang administrasyon bahin niini. Angay nga magmatngon ug motagam na sa nahitabo kaniadto niining ilang bag-ong plano. Dili kasaligan ang China bahin sa WPS, ebidensiya niini kanang nakompleto nilang gitukod nga pito ka artipisyal nga isla sa panahon sa nakalabay nga administrasyong Duterte.

Nagmata nalang sa buntag ang mga Pilipino nga nahuman na ang mga estraktura nga walay kanaas gikan sa gobiyerno ni Duterte.

Apan gibusog ug nabutahan ang mga Pilipino sa mga linya sa kaniadto administrasyon nga kanunay adto gipahid ang basol sa nangaging mga presidente sa nahitabo sa WPS, ug mga pulong “di natin kaya ang China.”

Kaning mga dapita gihimo na karong base militar sa China ug direkta nang hulga sa seguridad sa Pilipinas.

Ang angay buhaton karon, ipadayon ang diplomatikong sabot-sabot sa ubang aspeto, apan kun WPS na gani maoy hisgutan, dapat lahi ang posisyon ug tonada sa Pilipinas.