EDITORYAL - Di kakumpiyansahan ang China

Malampuson ang labing unang state visit ni Pres. Ferdinand Marcos Jr. didto sa nasud sa China ug nakahimamat sab niini ang presidente sa maong nasud nga si Xi Jinping nga nasublian og termino dili palang dugay.

Matud pa nga daghang nahisgotan ang duha ka lider ug mga representante sa Pilipinas ug sa China sa nagkadaiyang natad sa ilang trabaho, apil niini ang kabahin sa agrikultura, komunikasyon ug ang mga saad nga pundo sa mga proyekto sa DPWH dinhi sa nasud.

Apil sa sa ilang natuki ang mga nangaging mga kasabotan sa panahon sa administrasyong Duterte nga padayunon. Apan ang nag-unang isyu nga gustong madungog sa mga Pilipino ang kabahin sa tensiyon sa West Philippine Sea.  Giangkon sa China ang tibuok South China Sea nga ilaha, ang WPS naa mahimutang sa SCS hinungdan sa tensiyon tali sa duha ka nasud.

Ang Pilipinas walay nahimo sa dihang gitukod sa China ang mga artipisyal nga mga isla diha sa teritoryo niini nga sakop munisipyo sa Kalayaan sa probinsya sa Palawan.

Gawas pa niana, pugsanong giabog sa China ang mga Pilipinong mananagat gikan sa tradisyonal nilang panagatan sa lugar.

Kini bisan pa ang Arbitral Tribunal subay sa International Tribunal on the Law of the Sea (ITLOS) mipagawas na og resolusyon niadtong 2016 nga naghimong imbalido sa tanang pangangkon sa China diha sa teritoryo sa Pilipinas.

Sumala pa sa report, si Xi gikatahong misaad nga mohimo og kompromiso kabahin sa sitwasyon sa mga Pilipinong mananagat diha sa WPS.

Unsa may gipasabot niya niini, dili na hasi-on sa Chinese Coastguard ang mga Pilipino? Una sa tanan, walay katungod ang China sa lugar, migamit sila og kusog pag-ilog niini.

Apan kinahanglang magbantay sa mga pulong ni Xi, kay kaniadto pa siya nagsige og saad og mga maayo bahin sa WPS apan sukwahi kini sa gipanghimo sa iyang mga sakop diha mismo sa maong lugar.

Kaning iyaha sab pamahayag bahin sa  oil and gas exploration sa lugar dili kini angay kumpiyansahan. Kay nahitabo na kaniadto dihang nag joint-exploration ang Pilipinas, China ug Vietnam ug napunta lang sa wala.

Kini human nga dihang nahibaw-an sa China ang mga lugar nga dunay potensyal nga oil bisan kadtong wala maapil sa sulod sa hinimo-himo nilang 9-dashline, giapil na nila karon sa pagangkon.