Nakasuway ka na ba nga nakabatyag nga may umaabot nga daotang panghitabo? Pero wa kahibawo unsaon pagpasabot ang ubang mga tawo sa imong nabatyagan? Ug nahasol sa kainutil sa pagkumbinser nila sa dakong kahigayonan nga matinuod ang nag-ung-ong nga katalagman?
Mas bug-at pa gyod ang imong kahasol kay gawas sa imong nabatyagan, duna kay nakit-an nga mga timaan nga mahimong matinuod ang ilang gikahadlokan. Pero ambot, tungod ba kaha sa kakuwang sa imong paningkamot, o kagamay sa tingog, o kauwahi na nga nagpakabana, way nagtagad sa pagpaminaw sa imong pasidaan.
* * *
Mao nay akong nabatyagan sa gamay pa kong bata. Dihang nagpuyo mi sa isla sa Batalyon, sakop sa lungsod sa Mandug, nga sakop sa Syudad sa Davao. Nga maoy nahimutangan sa asyenda sa mga Aboitiz nga giduma sa akong amahan.
May hamtong nga dayo nga nikalit lang og butho sa among pinuy-anan. Nadunggan namong managsuon nga iyang gipasabot ang among mga ginikanan nga may problema siya sa yuta. Ug nihangyo nga mopuyo sud sa pila ka adlaw sa among bay. May nihunghong sa akong galamhan nga di siya kasaligan.
* * *
Nisamot kog kaalarma kay pagka sunod adlaw nakit-an nakong dayo nga naghukas. Puno sa patik ang iyang lawas. Kay wa pa man mauso ang mga patik niadtong panahona, nipalaban sa akong inahan. Pero iya kong gi-am-aman nga hamtong na ang dayo ug di angayng dudahan.
Sa pagbiya sa hamtong, nakahuwam siya og kuwarta sa akong mga ginikanan. Nisaad nga mobalik uban ang bayad kon mahalin nang iyang yuta. Human sa pila ka semana, giingnan ko sa akong inahan nga tinuod ang akong pagduda.
* * *
Di kong kapugong sa pagbatyag sa samang kainutil samtang kapin sa buwan na lang ang nahibilin dayong piniliay sa Mayo 9. Unsaon man nato pagpasabot di lang ang di makita nga kahingawa nga masubli ang pait nga kasaysayan sa atong nasud? Kon dili ang konkreto nga mga sukaranan sa pagduda nga mosamot ang pangurakot ug mahimo ganing mabanhaw ang diktadura?
Nganong wa may nituo sa mga pasidaan sa mabuot ug nagpakabana nga mga sektor sa katilingban? Kinahanglan bang padak-an pang atong tingog? Angay bang dugangan pang atong lihok? Uwahi na bang tanan?
* * *