Teenage pregnancies, women’s liberation?

Si Senador Win Gatchalian nanawagan sa iyang giingon nga mas “aggressive government response” batok sa nagsaka nga gidaghanon sa mga teenager nga kababayen-an nga nangabuntis.

Matud pa,alarming na kining maong kahimtang diin sagad niining maong kababayen-an nagagikan  sa kabus nga banay. Ang Population Commission (POPCOM) mibutyag nga ang porsiyento sa mga batan-ong dalaga nga nagpangedaron 14 paubos misaka ngadto sa 7 porsiyento. Giingon dinhi, atong kutluon:”In 2019, there were 2,411 girls considered as very young adolescents aged 10 to 14 [who] gave birth.”

Kadaghan ini! Unsa man ni sila, gipasagdan lang sa ilang mga ginikanan? O ang mga ginikanan mismo utro pud nga badlongon? Or perhaps, nag-exercise lang ni sila sa women’s liberation movement  karon sa atong kababayen-an.

Unsa man ni, resulta ni sa pagdagsang sa coronavirus? Mao ba kini ang sangpotan tapus sa katalagman nga mohapak sa atong nasud? Kay sa pagtuon nga gihimo sa National Research Council sa Department of Science and Technology (DOST), 23.5% sa mga teenager sa Eastern Visayas ang nangamabdos tapus mikusokuos kanila ang bagyong Yolanda. Mao ba?

Gumikan niini, si Gatcahalian mipahimangno nga ang coronavirus pandemic lagmit maoy hinungdan sa pagdaghan sa mga teenager nga mangababdos. Apan, matud ni Gatchelian: “Even before the pandemic hit our country, the rise in teenage pregnancies could already be considered a crisis.” So, dili kaayo nato mapasanginlan ang pandemic nga maoy nakaikag sa mga teenager to indulge in pre-marital pregnancies. Unsaon man usab kining atong mga batan-on karon nga free na kaayo, dili na patuo og badlong o tambag. Patuyang na lang, sila na lang ang husto. Kini gawas sa mga maayo ha! Daghan sa atong kababayen-an karon, manigarilyo na, moinom pa, ug gawasnon kaayong mag-uban-uban sa barkada. So, dako kaayo ang kahigayunan nga mahitumpawak sila sa kadautan.

Matud pa, maoy gikinahanglan, among others, ang “grassroots reproductive health education.”

Si Gatchalian nagkanayon nga: “Keeping girls in school, where they can access information and sexuality education, is the best way to prevent teenage pregnancy. We need to help young people and their parents through intensified health and education programs.”

Sa laktod, sex education. Ug  kinahanglan ma-involved ang mga ginikanan ug mga barangay. Sa miaging buwan, si Gatchalian mi-file sa Senate Bill 1985 nga mag-institutionalize sa matag barangay ug kalungsoran sa Parent Effective Service Program, nga magtabang sa mga ginikanan ug mga parent-substitutes “to enhance their knowledge, skills, and attitude in parenting.”

Samtang sila si Senador Riza Hontiveros ug Rep. Lawrence Fortun sa Agusan del Norte, mi-file usab og susamang balaudnon nga mag-institutionalize sa social protection sa mga teenage nga mga ginikanan, ug pa-edukar sa mga adolescents bahin sa sexual ug reproductive health.

Gumikan niini, ang Population Commission and Development mi-bag-o sa ilang panawagan nga i-ideklarar ni Presidente Digong Duterte ang teenage pregnancies nga usa ka national social emergency.

Matud ni PopCom Executive Director Juan Antonio Perez, aduna na silay gi-draft nga executive order niadto ang tuig 2019. “For the past five years, we’ve had 300,000 families started by minor children, and that impacts on poverty in this country,” nagkanayon si Perez.