Pagtin-aw sa haze
Daghang nakugang sa unos nga niigo sa Sugbo ug ubang bahin sa Kabisay-an gahapon sa buntag. Labihang inita sa adlaw sa sayong buntag ug tin-aw ang tibuok palibot sa among pinuy-anan sa Consolacion sa amihanang Sugbo. Apan kalit lang nga nilandong, dayon nihuros ang kusog nga hangin ug nibundak ang kusog nga uwan. Nagkapuliki ko og panera sa among mga bintana, nalamba ang mga pultahan nga wa nako kabangili ug labihan kangiob nga di na makita ang Mactan ni ang kabukiran. Dugay nga nahuman ang uwan, naabtan og kapin sa oras. Nagbaha ang among nataran ug diriyot moawas ang among fishpond.
* * *
Dihang nituang na, ang kakugang ug kabalaka sa mga Sugbuanon inanay’ng gipulihan sa kahinangop. Mao ni labing kusog nga uwan nga nibundak sa Sugbo ug Kabisay-an human ta naigo sa haze nga hinungaw sa higanteng sunog sa kalasangan sa Indonesia. Ang bisan unsang nahibilin sa makahilo sa aso ug abo gipaabot nga gipahagsa sa uwan balik sa yuta.
Nagkasabot nang Department of Science and Technology (DOST), ang tagduma sa Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA), ug Department of Environment and Natural Resources (DENR), ang inahang kahugpongan sa Environmental Management Bureau (EMB), nga luwas nang Sugbo ug tibuok Pilipinas sa haze. Ang kusog nga uwan gihapon angay’ng makapapas sa bisan unsang nahibiling pagduda.
* * *
Laing maayong balita mao nga sa labing unang higayon sukad sa pag-ulbo sa makalilisang nga sunog sa kalasangan nibundak sang kusog nga uwan sa Indonesia, Singapore, Malaysia ug ubang kanasuran sa Southeast Asia nga nahasol pag-ayo sa haze.
Kumbinasyon ang uwan sa kasarangan nga pag-unos sama sa nahitabo dinhi sa ato ug sa artipisyal nga paagi sa Indonesia, nga sa kataposan nakakita na gyud og mga panganod nga kabutangan og asin aron pagmugna og uwan. Bisan sa pangagpas nga magpadayon ang uwan sa mosunod nga mga adlaw, nipasalig ang Indonesia nga mas palambuon pang ilang cloud-seeding operations.
* * *
Dako ang kadaot sa haze. Sa labing uwahing ihap, 19 ang namatay sa Indonesia (naglakip sa mga nakigkumbati sa sunog ug sa mga nakasingo sa makahilo nga aso ug abo) ug gibanabana nga tunga sa milyon ka Indonesians ang nangasakit ug nangaluya. Mas dako ang kadaot sa mga ekonomiya sa mga nasud sa ASEAN nga nikanselar sa flights ug nitak-op sa kadalanan ug mga eskuylahan.
Gituki ang haze sa environment ministers sa ASEAN nga nagtagbo sa Vietnam niadtong Miyerkules ug Huwebes. Nakatag-an ka, wa silay bag-ong mga lakang nga nauyonan. Hinaot nga ang inanay’ng pagkasulbad sa haze di mahimong sukaranan sa padayon nga pangiyugpos sa Indonesia ug kasilinganan nga kanasuran. Hangtod sa sunod nga tinuyo nga sunog sa kalasangan sa Sumatra ug Kalimantan.
* * *
- Latest
