Angay saludohan ang mga sundalong nagbantay sa Camp Aguinaldo dihang nag-“over da bakod” ang igsuon sa gipatay nga transgender ug ang German national nga uyab sa maong biktima niadtong nakalabay’ng adlaw nga Miyerkules.
Ang igsuon sa gipatay nga si Jeffrey Laude nga si Marilou Laude ug uyab ni Jeffrey nga German nga si Marc Suselbeck misaka sa koral sa Mutual Defense Board-Security Engagement Board sa sud sa maong military camp diin gitanggong ang US Marine suspect nga si PFC Joseph Scott Pemberton.
Ang gibuhat sa duha tataw kaayong ‘security breach’ sa kampo militar. Kun ang usa ka Filipino mohimo niini sa kampo sa usa ka German military base, basin mapusilan ang Filipino. Kadtong pagsaka pa lang sa koral dako na kaayo kadtong paglapas sa security protocol nga gipatuman sa kampo, mas labaw na ang gibuhat ni Suselbeck pagwakli sa military police nga kalmado lang kaayong mituman sa iyang trabaho sa paagi nga dili bayolente.
Sa pagkatinuod, may isyu man o dili, langyaw man o dili kun ingon niadto ang buhaton mahimo g’yud nga mapusilan ang si bisan kinsang “intruders” sa kampo. Pagkasunod adlaw (Huwebes) daw nakaamgo si Suselbeck nga dakong sayop ang iyang nahimo, bisan ang German Embassy mipadayag nga nauwaw sila sa gibuhat niini.
Maayo ang nahunahunaan sa AFP nga ipa-deport si Suselbeck ug ideklarar nga “undesirable person” dinhi sa Pilipinas. Ang Bureau of Immigration mihimo na og pakisusi sa insidente kun makonsiderar ba nga “undesirable” ang aksyon ni Suselbeck.
Tinuod dili lalim ang kasakit nga gibati sa nagbangotang pamilyang Laude ug sa maong langyaw, apan wala kini magpasabot nga mahimo na lang nilang balewalaon ang balaod ug disiplina. Diha sa hustong pagsubay sa balaod nila makab-ot ang hustisya.
Pagsanta sa Ebola
Ni Leo Lastimosa
Makatabang sa Sugbo ug Pilipinas ang pagtuon sa kalamposan sa Nigeria sa hingpit nga paglingkawas gikan sa hulga sa Ebola virus, nga nakapatay na og dul-an sa 5,000 ug nakatakod na og dul-an sa 10,000 sa West Africa nga naglakip sa Nigeria, Liberia, Sierra Leone ug Guinea ug may pipila na ka kaso sa Estados Unidos ug Espanya. Giunsa man sa Nigeria pagsanta sa Ebola virus human nahiagom og 20 ka kaso ug namatyan og walo? Gidasig sa World Health Organization (WHO) ang ubang kanasuran pagkat-on sa kasinatian sa Nigeria. Maong makaayo sa tanang hingtungdan ang pagsunod sa mga giya sa Ebola Emergency Operation Center (EOC) sa Nigeria:
* * *
Pagpangandam og sayo. Uban ang kasayuran sa kadako sa kahigayonan nga masudlan sa makamatay nga kagaw, gibansay-bansay nang daan ang mga doktor, nurses ug ubang health care workers unsaon pag-atiman ang mga pasyente ug gipahibawo nang daan ang katawhan unsay mapaabot inig sud na sa kagaw;
Pagdeklarar og emerhensiya sa labing daling panahon. Dihang natino ang labing unang kaso sa Ebola, gideklarar dayon sa Nigeria ang nasudnong emerhensiya. Natukod dayong EOC nga naglakip sa mga eksperto sa Nigeria, WHO, Centers for Disease Control (CDC) sa Estados Unidos ug Doctors Without Borders. Giisip ang operasyon sa EOC nga susama sa gubat, busa gipugos pagtanggong ang mga pasyente nga niikyas sa quarantine;
* * *
Pag-ila sa natakdan. Ang EOC maoy nagduma sa contact tracing (pag-ila, pagtultol ug pagsusi sa kahimtang sa panglawas sa mga tawo nga nakauban sa mga pasyente sa Ebola), pag-quarantine ug pagtambal sa mga pasyente, pag-screen sa tanang moabot ug mobiya sa nasud pinaagi sa kahanginan ug kadagatan ug paghatag og tukmang kasayuran sa katawhan pinaagi sa media ug pagpanuktok sa kabalayan;
Pagpuypoy sa kahadlok. Sa sinugdanan pa lang, gipakalma ang katawhan ug gitul-id ang sayop nga kasayuran sa kagaw ug mga tambal (samtang wa pay tambal sa Ebola, di ni sentensiya sa kamatayon kay katabangan mang mga pasyente paglingkawas sa mga komplikasyon pinaagi sa pagpalig-on sa immune system). Gipahibawo sab dayon ang publiko sa mga pasyente nga malampusong natambalan ug naayo. Dako og tabang sa gobiyerno ang radyo, telebisyon, pamantalaan ug social media;
* * *
Pagpabiling gawasnon sa pagbiyahe. Ang pagsuspenso sa mga biyahe gikan ug padung sa kasilinganang kanasuran makamugna lang og dugang kayagaw ug makapasamot lang sa problema kun ang katawhan modangop sa ilegal nga mga lutsanan ug kun mohagsa na hinuon ang ekonomiya tungod sa pagkabara sa patigayon ug transportasyon; ug
Pagpangayo og tabang gikan sa gawas. Sama sa bagyo, linog ug ubang dagkong katalagman sa kinaiyahan, mas paspas nga mabadlong ang Ebola kun magtinabangay ang kanasuran batok ning kalibotanong hulga.
* * *