Department of Water?

Nganong dili?  Sa kadaghan sa problema sa tubig nga atong masinati sa matag tuig, tukma’ng higayon na aron mas buksan sa gobiyerno ang huna-huna sa pagtukod og bag-ong ahensya—ang Department of Water.

Di’ bag-o ang maong ideya tungod kay sa ubang bahin sa kalibutan sama sa South Africa nga dugay nang naglisud sa supply sa tubig o sa Southern Australia nga abunda sa tubig, dugay nang natukod ang ilang ahensya nga ang bugtong gitutokan mao ra gyud ang pagtubag sa panginahanglan ug problema sa tubig.

Gikan sa nanubra’ng supply sa tubig hangtud sa mga dapit nga nagnihit sa tubig, tutokan sa maong ahensya.  Bisan gani sa umaabot nga panginahanglan sa tubig sa usa ka dapit, pangandaman na sa Department of Water.

Karon nga gitakda’ng moabot ang El Niño phenomenon, tubig ang labing unang maapektuhan.  Apan bisan pa sa kakuwang sa tubig, wa’y laing mahimo kitang mga konsumedor gawas sa pagpaningil sa serbisyo sa atong mga water districts.

Apan kutob ra sa paghatag kun unsay mahimo sa ilang buhatan.  Mas lapad ug mas adunay gahum ang Department of Water nga adunay mga empleyado nga maoy direkta’ng motubag sa mga panginahanglan gikan sa teknikal, tubo, supply ug bisan research sa pagsusi unsay mga tinubdan sa tubig nga mahimong magamit panahon nga magnihit na pag-ayo ang tubig.

Nihit ang tubig karon.  Kun basehan ang uwahing data nga gipagawas sa Metropolitan Cebu Water District (MCWD), mas dako pa ang panginahanglan sa tubig karon kun itandi sa tuig 2010 diha’ng naigo sa El Niño ang nasud.

Sa maong tuig niabot lang sa 10 mil cubic meters matag adlaw ang kakuwangan sa tubig.  Apan karon nga wa’ pa gani hingpit makasu’d ang El Niño niabot na sa 14 mil cubic meter ang kuwang sa matag adlaw.  Kung mosu’d na ang grabeng ting-init nga matud sa PAG-ASA posible’ng moabot pa og siyam ka buwan, dakong kahasol ni alang sa tanan nga nagsalig sa supply sa tubig gikan sa MCWD.

Kun basehan ang labing ulahing data, sa 55 milyones ka Pinoy nga nagpuyo sa mga probinsya sa nasud, 35 % lang ang naalagaran sa water districts.  Apan sa lugar nga naserbisyohan sa water district, mas maayo na lang kun moabot sa 40% sa populasyon ang naabtan og direktang supply sa tubig.

Ang uban, nag-antos pa sa kanihit sa tubig ug sa pagkawos gikan sa mga tinubdan nga layo ra gikan sa ilang mga balay. Gani, nigawas sa pagtuon nga halos napu’ ka oras sa matag adlaw ang igahin sa ubang mga inahan sa paglaba, pagkaligo ug pagkawos og tubig gikan sa ilang balay paingon sa labing duol nga sapa.  Ang hinungdan, wa’y koneksyon sa tubig nga niabot sa ilang tagsa-tagsa ka balay.

Sa kapin 200 ka sapa sa nasud, nikabat lang sa 20 ka sapa ang nagamit ug gihimong tinubdan sa tubig.  Ang ubang sapa, ang tubig nausik lang kay diretso nga napunta sa dagat. Samtang kung basehan ang tinulo sa uwan sa nasud, moabot sa halos 2,400 millimeter ang gidaghanon sa uwan.

Kung aduna pa lang unta’y paagi nga himuon ang matag pamilya, pagkadakong tabang na sa tubig-uwan. Ug kun aduna lang unta’y maayong plano ang gobiyerno sama sa pagtukod og bag-ong departamento sa tubig, dakong gamit na unta ang tubig sa kasapaan aron maoy modagayday paingon sa mga kabalayan.

Karon nga nag-antos lang ‘ta sa serbisyo sa atong mga water district, mas maayong hatagan og pagtagad sa gobiyerno ang pagtukod og bag-ong departamento aron di’ na masubli ang dugay na nga problema sa tubig nga atong gihambin sukad pa sa atong mga katiguwangan.

Pagka-maayo ra unta kun di’ lang kutob sa water district ang problema sa tubig nga karon maisip nga national concern ug nagkinahanglan og nasudnong pagtagad gikan sa pagpanday og bag-ong mga balaod hangtud na sa paggahin og pundo alang niini.

Swerte sa Pilipinas itandi sa ubang nasud kun ang ka abunda sa tubig ang hisgutan.  Apan demalas ‘ta itandi sa uban kun pagka-iresponsable sa paggamit sa atong tinubdan sa tubig ang hisgutan.

* * *

Email: [email protected]. or [email protected].