Espesyal ni nga lugar nako. Tulo ka tuig ko nga nagtrabaho sa Dumaguete ug dinhi ning maong dapit nagsugod ang akong karera sa media. 1999 dihang gipada’ ko dinhi sa ABS-CBN aron malakip sa mga pioneering employee. Nagsugod ang istasyon sa halos wa’—wa’y sakyanan, wa’y prompter, wa’y klarong supply ug labaw sa tanan, wa’y klarong sales. Apan pinaagi sa paghangop sa mga Dumagueteno sa presensya sa kompaniya, dali kaayo silang nisalig pinaagi sa pagtugyan og pagsalig sa ilang advertising budget ug labaw sa tanan, pinaagi sa pagsalig sa news advisory hangtud na sa ilang pagtutok sa TV Patrol Dumaguete kaniadto. Di’ kalikayan nga sa matag balik nako ining maong dapit—mobalik ‘sab ang daghang handumanan sa usa ka nindot nga kagahapon ning maong dapit.
Nabantog ang Dumaguete nga city of gentle people. Sukad kaniadto hangtud karon, gibarugan sa mga Dumagueteno ang maong titulo tungod kay bisan sa kalambuan nga ilang naangkon, wa’ kalimti sa mga tawo dinhi ang ilang tinuod nga karakter. Sa akong pagbalik sa dakbayan, nangangha ko sa kalambuan sa dapit. Ang kaniadto nindot nga restaurants ug study centers, karon mas pang napun-an sa pagtukod sa mga international brand sa mga fastfood ug uban pang mga kan-an. Kung kaniadto, mga tinun-an ang sagad nga makit-an sa kadalanan sa syudad nga giisip nga university town, karon mas daghang tawo nga nag-trabaho sa mga call center ang makit-an.
Taas ang educational attainment sa mga taga Dumaguete. Halos 98 porsiento sa mga residente dinhi—edukado. Kini tungod sa kadaghan sa mga tunghaan o unibersidad nga makit-an sa lugar bisan sa kagamay sa dapit ug kagamay sa populasyon. Gigamit sa mga Dumagueteno ang maong gahum sa edukasyon pinaagi sa pagtrabaho ug pagpangita og maayong panginabuhian alang sa ilang pamilya. Karon, mas ko nga nakugang sa kadaghan sa mga bangko sa syudad. Ang ubang bangko nagtupad-tupad na nga gitukod apan wa’ ni igsapayan tungod sa kadaghan sa mga kliyente. Usa sa mga timailhan sa kalambuan ang pagtukod og dakong edipisyo sa Bangko Sentral ng Pilipinas sa maong dakbayan. Tataw nga timailhan unsa ka dakong buhi ang komersyon ning maong bahin sa nasud.
Niabot ko dinhi sa Dumaguete sa adlaw kanus-a gibuksan ang Buglasan festival. Sa dihang nadestino ko dinhi, wa’ pa mahimugso ang maong festival. Apan karon—usa ang Buglasan sa labing gidugok nga kalihukan nga nagsaulog sa kultura ug nagpamatuod sa pagtinabangay sa tibuok lalawigan sa Negros Oriental. Su’d sa kapin semana nga kalihukan sa Buglasan, bida ang mga produkto sa matag lungsod ug dakbayan sa lalawigan. Apan gawas sa mga produkto, tutokan ang mga talento gikan sa matag lokal nga kagamhanan nga maoy tinuod nga rason nganong mopatigbabaw kanunay ang maong lalawigan sa ilang kaugalingon nga mga paningkamot likod sa mga pagsuway.
Ug kini ang gipamatud-an sa mga taga dakbayan sa Bayawan sa habagatang bahin sa Negros Oriental. Human sa makalilisang nga baha nga nasinati sa mga residente, sa akong pagduaw sa maong lugar, paspas nga nakabangon ang mga biktima sa baha. Wa’y timailhan sa taas nga tubig nga nitabon sa halos 80 porsiento sa tibuok syudad gawas lang sa mga nangabasa nga mga sininan nga gipangbuwad, mga tunghaan nga napuno sa lapok ang gawas ug su’d nga bahin sa classrooms, mga libro nga gipangbuwad sa init aron mapahimuslan pa. Ug labaw sa tanan, ang marka sa matag balay diin kutob ang tubig nga nilunop sa ilang lugar.
Apan sa pahiyom sa mga taga Bayawan, daw wa’y trahedya nga niabot sa maong dapit. Ang pagbarug og tinguha nga mobarug sa mga pagsuway, mas tataw sa dagway sa bag-ong henerasyon sa mga Negros Oriental sa akong pagduaw sa Barangay Nangka aron itunol ang duha ka classroom nga gipatukod sa ABS-CBN Sagip Kapamilya gumikan sa paningkamot ug tabang sa mga Sugbuanon. Sa maong lalawigan nga kanunay nga giduaw sa dagkong mga katalagman sama sa linog, bagyo ug baha—di’ ni igo aron motahan sa mga pagsuway. Apan nahimo ning da’n aron ipatigbabaw sa mga tawo dinhi ang ilang katakos sa pagbarug sa matag duaw sa pagsuway.
Email: ricolucena@yahoo.com or ricolucena@ilovecomarts.com.