Way klarong solusyon

Ika-tulo na ang Pilipinas sa mga nasud sa kalibutan nga magrabehan sa epekto sa climate change ug global warming.  Ang World Bank nga maoy nipahibawo sa resulta sa pagtuon, niawhag sa gobyerno nga mohimo og mga sulosyon sa problema samtang sayo pa ug mahimo pang kapugngan ang delikadong resulta sa pag-usab-usab sa panahon.  Ang klaro mao nga—ang problema sa pag-init sa kalibutan naggikan sa gibuga nga aso sa mga pabrika,  sakyanan ug mga powerplant nga sagad natong makit-an sa mga adunahang nasud.   Ang pangutana—nganong kita man ang mag-abaga sa gihimo sa uban.  Ang tubag---apil ‘tang sad-an ining tanan tungod sa wa’y puas nga pagpabaya sa kalibutan.

Kung krimen ang pagpanigarilyo sa ubang mga dapit ug dakong sa’ ang pagpataka og putol og kahoy—nganong di’ man mahimong krimen ang wa’y pagpakabana sa mga tawo sa kalikupan.  Ang simpleng pagpanglimpyo sa palibot dako na og ikatabang aron masumpo ang daghang problema sa kalikupan ug  makatabang pa sa pagsumpo sa mga sakit.  Apan nganong di’ man himuong krimen ang di’ pagpanglimpyo sa balay  ug sa tugkaran.  Kung kini ang solusyon aron magkinto ang tanan batok sa kahugaw sa kalikupan, gikinahanglan nga himuon nang krimen aron masilotan ang mga tawo nga wa’y pagpakabana sa palibot.  

Daghan gihapon ang mga tawo nga magpataka sa paglabay sa basura tungod kay wa’ nila makit-i ang kalimpyo sa palibot.  Nakakita na ba ‘ta og mga tawo naglabay sa ilang basura sa mga mall o sa lobby sa usa ka hotel?  Ang rason mao nga di’ sila magpataka sa paglabay tungod kay nahibawo sila unsa kalimpyo ang lugar nga kung ilang ilabay ilang sagbot, sila dayon ang isipon nga hugawan ug wa’y disiplina.  Apan sa usa ka lugar nga hugaw nang daan, kanus-a ba maisip nga krimen ang pagpataka og labay?  Kanus-a ba nahimong sala ang pagbuling-buling sa usa ka dapit nga bulingit nang daan?

Daghan nang solusyon alang sa kinaiyahan ang gihisgutan.  Ang uban nahimo nang balaud.  Apan ang rason nganong palpak ug padayon gihapong giatubang ang susamang problema—kini tungod sa ka wa’y disiplina sa mga tawo.  Apan ang disiplina sa mga tawo motumaw na lang na kung ang gobyerno mismo magpakita sa iyang katakos ug kamatinud-anon sa kawsa alang sa kinaiyahan.  Kung disiplina lang ang pasanginlan ining tanan—ngano man nga ang usa ka Pinoy nga bulingit dinhi sa Pilipinas mahimo mang limpyado pag-abot niya sa Singapore, sa Canada, HongKong ug uban pang mga nasud sa kalibutan nga limpyo ang palibot.  Ang tubag—tungod kay mao ni ang iyang nakita sa palibot ug mao ni ang gipakita sa ilang gobyerno didto.

Ang kakuwang sa ngipon sa gobyerno sa pagpaak ining mga tawo nga nagpabaya sa palibot ang gikinahanglan sa pagkakaron.   Kung dinha pa lang sa mga tunghaan silotan na ang mga tinun-an nga magpataka og labay og basura, mahimo na ni nilang batasan sa gawas.  Kung ang usa ka tunghaan, pananglit nagdili sa mga magtutudlo ug mga tinun-an sa pagpanigarilyo su’d sa campus---ila ning sundon labaw pa kung  wa’ silay makit-an nga labaw nila nga manigarilyo o molabay og upos sa sigarilyo.   Nakapanday na ang kalibutan og daghang mga panagang batok sa pagtamak sa kinaiyahan.  Ang kuwang—wa’ sa mga tawo.  Apan anaa sa gobyerno nga maoy nagpatuman ining tanan.  Kung tinud-on lang sa gobyerno ang pagpatuman ini, wa’y magpa-isog-isog sa paglabay sa basura bisan asa.  Apan kung himuon lang ang kampanya sa mga buwan nga saulogon ang adlaw sa kalikupan ug kalibutan, wa’y kapa-ingnan ning tanan.   

Kung himuon lang ‘flavor of the month’  ang paghisgot sa mga problema sa kalikupan—way gamit ning tanan.  Kung kutob lang sa plano ug wa’y implimentasyon ang pagpananom og kahoy, ang pagsikop sa mga sakyanan nga nibuga og baga nga aso, sa mga pabrika nga wa’ mosunod sa standard o mga lagda, sa mga tawo nga magpataka lang og putol og kahoy ug sa mga mag-uuma nga nagsige lang gihapon og kaingin---di’ halayo ang kahigayonan nga magpuyo ‘ta sa kalibutan nga di’ na mao kun itandi karon ug sa kagahapon.

* * *

Email: [email protected]. or [email protected].