Ang maayong balita usa na ka balaud ang gilagdaan ni Presidente Noynoy Aquino nga Republic Act 10606 o mas naila nga National Health Insurance Act. Kun kaniadto, maihap lang ang mga Pinoy nga adunay health insurance pinaagi sa pagpasakop sa PhilHealth—salamat sa ilang pagka-propesyonal o pagkaduol sa luwag sa mga lokal nga opisyal—aduna sila’y maambit nga tabang medikal. Apan karon sa bag-ong balaud, gipasalig sa gobyerno ang universal health care labi na gyud sa mga kabus sa tanang kabus. Maayong balita ni alang niadtong mga pamilya nga igo lang nabuhi sa ginagmay nga kita ug wa’y kuwartang ikagasto panahon nga adunay masakit.
Mas gipili pa sa uban nga wa’y kan-on nungka nga adunay masakit sa pamilya. Nahibawo na ‘tang tanan nga kung adunay masakit sa pamilya—masakit sab ang tanan tungod kay apektado asa mangita og kuwarta ikapatambal. Ang uban, ‘way problema kung wa’y balay, di’ bag-o og sinina o di’ makatiwas sa pagtungha. Ang mahinungdanon nga di’ lang gyud masakit. Ang bag-ong balaud ang dugay nang gihandum sa mga kabus nga tubag sa dugay na nilang gipangayo. Apan sa di’ magsadya, mas maayong tan-awon pag-ayo unsa ba gyud ka duol sa kamatuoran ang maong balaud.
Una, aduna bay kuwarta ang gobyerno aron nga ikagasto pagpatuman sa maong balaud. Matod sa gobyerno, mogahin sila og 13 bilyones pesos aron nga masuportahan ang balaud. Apan kung duawon nimo ang mga publikong tambalanan sa pagkakaron, maisip nga sumbag sa buwan ning tanan. Daghan sa atong mga tambalanan ang daghan pa kaayo ang kuwang sa ilang mga kahimanan gikan sa mga gamit sa pagpa-opera hangtud na sa hospital bed. Pila ba ang nakasinati nga natu’g sila og tambalanan nga adunay kasawo nga duha o tulo ka pasyente. Daghan ang nakasinati nga sila mismo ang nangita og paagi aron adunay ikapalit og gapas ug uban pang mga tambal aron lang maulian sa sakit.
Nabalaka ang uban nga basin mahisama ning bag-ong balaud sa panlawas sa daghan pang balaud sa nasud nga kutob lang sa papel apan wa’ gyud mapatuman. Usa sa maisip nga tataw kaayong palpak ang Juvenile Act nga ang tumong mao unta ang pag-rehabilitate niadtong mga batan-on nga nakabuhat og krimen. Apan tungod sa kakuwang og pundo sa gobyerno, inay ilain og bilangguan silang Dodong nga nakapatay, karon gi-apil sa pagbalhog sa mga hamtong nang kriminal. Ang maong balaud naghisgot ‘sab nga hatagan og igong pasilidad ang mga nakasala ug suporta aron nga mahiuli sila sa sabakan sa gobyerno nga tarong ug nabag-o na. Salamat sa maong balaud. Apan dakong malas tungod kay way kuwarta ang gobyerno alang niini.
Posibleng mao ‘sab ni ang sangputanan sa ambisyosong balaud sa panlawas. Di’ halayo nga makasinati og susamang problema sa panalapi labi pa nga matag adlaw, di’ maihap ang mga Pinoy nga masakit. Basin gani siguro ang mga wa’y sakit bation og sakit tungod kay libre na ang pagpahiling. Giingon nga adunay limit ang matag pasyente kun pila lang makuha nga health insurance. Kung kini ang sitwasyon--- dako gihapon ning galastohan alang sa gobyerno. Apan dakong kalambuan ning tanan sa atong nasud. Ang nakapait lang kung di’ mapatuman ang balaud nga dugay nang gihandum sa mga kabus. Basin kutob lang sa maayong titulo ang tanan apan mogawas nga daghan gihapon ang mangayo og tabang aron ikapatambal. Ang dakong bakikaw man gud sa atong nasud mao nga mas maayo pa ang makuhang pangalagad gikan sa pribadong sektor inay sa ahensya sa gobyerno. Daghan ang mosalig sa pribadong ospital itandi sa publikong tambalanan. Sama ra nga daghan ang mohatag og donasyon sa pribadong mga kompaniya panahon sa kalamidad itandi sa mga publikong buhatan. Hangtud nga matubag ang batakang panginahanglan sama sa panlawas—di’ mahibalik ang hingpit nga pagsalig sa mga tawo ngadto sa gobyerno.
Email: ricolucena@yahoo.com or ricolucena@ilovecomarts.com