Ambot naatol ba lang. O hingpit na gyong nagsalig ang Sugbo sa smuggled rice. Human gitanggong sa Bureau of Customs (BOC) ang kapin sa libo ka containers nga gituohang gikargahan og smuggled nga Vietnamese rice, nagnihit ang suplay ug nisaka pag-ayo ang presyo sa bugas humay sa mga tindahan ug kamerkadohan sa Sugbo.
Sugod niadtong unang semana sa Abril, mga mamaligyaay og bugas nipahibawo sa DYAB Radyo Patrol sa pagnihit sa imported nga bugas humay. Hapit matag adlaw, nitaho sila nga nag-anam na pagsaka ang presyo. Hangtod nga niabot og P200 matag sako ang uminto sa niaging semana.
* * *
Tagduma sa suki namong kan-anan niingon nga niadtong Marso nakapalit sila og bugas humay nga tag-P1,600 ang sako. Sa niaging semana, niabot na og kapin sa P1,800 ang sako. Napanid-an sab niya nga nag-anam kabati ang kalidad sa bugas humay. Nagkadaghan nang dugmok sa labing uwahing stocks sa suki nilang mga tindahan.
Unsa may hinungdan sa pagtidlom sa suplay ug sa paglayat sa presyo sa bugas humay? Segun sa National Food Authority (NFA) mahimong tungod ni kay hapit na mahuman ang ani sa mga umahan ug busa di na ingon ana ang bugas nga gipamaligya sa kamerkadohan. Nipasabot sab si NFA Cebu Provincial Manager Rey Alcoseba nga wa sila’y napanid-an nga di kasarangan nga pagsaka sa presyo.
* * *
Kasaligan namong mga tinubdan nagbutyag nga ang pagbaha sa smuggled rice maoy hinungdan nga mas barato ang presyo sa bugas humay sa Sugbo kay sa ubang bahin sa nasud. Tungod sa pakigkonsabo sa BOC ug ubang buhatan sa gobyerno, gawasnon ang smugglers pagtumod sa ilang bugas humay sa mga tindahan ug kamerkadohan sa mas ubos nga presyo.
Karong bag-o gikatahong nagkasungi ang duha ka labing dagkong rice smugglers sa Sugbo. Isig sumbong sila sa BOC kun may mahibaw-an nga shipment sa karibal nga mga pundok. Ang away maoy gituohang hinungdan nga na-alerto ang BOC sa labing uwahing kontrabando.
* * *
Gihulagway ni Customs Deputy Commissioner Danilo Lim nga ang gitanggong nga 1,169 ka containers maoy labing dakong pinayuhot nga bugas humay nga ilang nasakmit sukad masukad. Mas dako pa kay sa kapin sa 400,000 ka sakong bugas humay nga nasakmit sa Subic nga nakaaghat sa imbestigasyon sa Senado.
Gibanabanang 600,000 ka sakong bugas humay nga balor og P1.2 bilyones ang kontrabando nga gitanggong ron sa pantalan sa Sugbo. Tabang ta og bantay nga matarung pag-imbentaryo ug pagbantay. Ug nga mapatunhay ang mga lagda sa makiangayon nga public auction aron nga makuha ang mas dakong kita human naalkanse ang gobyerno sa buhis ug human nahikawan ang mga mag-uuma sa makiangayon nga bayad sa ilang kahago.
* * *
Email:leo_lastimosa@abs-cbn.com