Duna koy dautang kasinatian nga hangtud karon di gihapon ko kalimot. Gihimoan ko pa gani og sugilanon. Apan di lang gihapon nako malimtan. Di gyud malimtan kay kun duna tay transaksiyon sa mga pribadong negosyo o sa opisina sa atong gobyerno, malipay gyud ta kun dunay polisiya nga first-come-first served. Kadaghanan sa mga opisina sa atong gobyerno, wa na ni tumana. Kay ang dagko’g hinatagan og tip, padangog, for the boys ( di na lang nato nganlan og suborno) mao gyuy una sa tanang wa kahatag, nga mahuman ilang transaksiyon.
Balikan ta una tong akong dautang kasinatian. Dili hinoon sa opisina sa gobyerno. Sa usa ka sikat nga native restaurant nga hapit mga foreigners na lang ang kadaghanang customers. Alas siyete sa gabii niabot ko, kuyog sa akong kapikas ug duha ka anak nga hayskul pa sila adtong higayona. Lami man gyud ilang mga pagkaon. Maong once in a while mokaon gyud mi dinhing restawrana. Apan mao lagi, daghang mga Hapon, Koreano, German ug Amerkano nga mga customers. Wa lang ko mabalaka nga maawahi pagserbe among order. Kay duna man koy ig-agaw nga waiter. Mao may mo-follow-up sa among order kun malangan. Adtong higayona, absent akong ig-agaw. Motoo mo’g sa dili, alas diyes naluto among giorder. Napasaran mi sa gutom. Daghang alas otso ug alas nuybe nangabot nga mga foreigner, nauna og serbe. Nagtoo nga di ko mohatag og tip kay Pinoy. Pagkatinood, diyes porsento akong hatag nga tip kun pila among nakunsumo. Nahimo ming second class citizens sa amo mismong kaugalingong nasud.
Kining mapasaran ta, mawad-an na man tag gana. Nikaon lang mig gamay. Daghan kaayong sobra. Ang mga sobra, gihurot kog yabo sa lamesa aron dako’g limpiyohanan ang mga waiter/waitress. Nibadlong pa gani akong anak. Niingon “ayaw ana, Pa, oyâ€. Ako siyang gitubag nga di ni mao akong nahunahunaang buhaton. Pagkatinood, nakahunahuna gyud kog alsa sa lamesa ug sa pagbundak niini sa sawog. Apan mao lagi. Di man ko tantong maldito. Mao ra gyud toy akong nahimo. Wa na gyud ko nibalik adtong kan-anana. Sikat tingale gihapon hangtud karon.
Hapit tanang mga negosyong pribado naggamit ining polisiya nga first-come-first-serve. Labing tataw ang mga estasyon sa gasolinahan ug mga banko. Maong kun duna koy ipa-cash nga tseke, mangayo dayon ko sa sekyu og priority number.
Apan majority sa mga opisina sa atong gobiyerno, wa ining polisiya. Busa, kun sinsero gyud si Presidente Noynoy Aquino sa iyang kampanya batok sa corruption, magpapanday siya’g balaod nga mag-imponer ining First Come First Serve sa mga opisina sa gobyerno. Bahala nag modawat silag tip o padungog, basta dili ni makausab sa polisiya. Kana ganing Anti-Fixing Law wa man gihapoy epekto. Tataw man nga ang dili kahatag og tip o padangog, ilang papel mailawoman. Ang transaksiyon nga mahuman lang unta’g usa ka semana kun trabahoon gyud og tarong, mokabat og tulo ka tuig. Apan pending lang gihapon. Mao nay sakit palandongon sa atong gobyerno karon.