Gawas sa ilang mga alyado nga turutot ni kanhi presidente Gloria Arroyo, nga nitulisok nang Presidente Noynoy Aquino nga traydor sa nasud ug busa kinahanglang palagputon sa katungdanan sa labing daling panahon, ang United Nationalist Alliance (UNA) wa kakita og sukaranan sa pagpanaway sa pagdumili sa Malakanyang pagdason sa pagpabilin sa armadong mga sakop ni Sultan Jamalul Kiram III sa Lahad Datu, sa Sabah, Malaysia sa niaging tulo na ka semana. Tungod ni kay ang pangu sa UNA, si Bise Presidente Jejomar Binay kusganong nipabor sa pagtukod og Philippine consulate sa Sabah human sa iyang pagduaw sa Malaysia sa niaging tuig. Kun paundayonan si Binay, mohuyang pag-ayo ang pangangkon sa Pilipinas sa Sabah.
* * *
Bisan si kanhi presidente Joseph Estrada nagdumili pagsaway ni Aquino. Sa tanang kanhi presidente sa nasud, si Estrada ang labing gamay og nahimo sa pagsulbad sa problema sa Sabah. Tingali tungod ni sa pagkaputol sa katunga sa iyang termino dihang napalagpot sa Edsa Dos niadtong 2001.
Nagkabangga hinuon silang Estrada ug ang kanhi primero ministro sa Malaysia nga si Mahathir Mohamad niadtong 1998. Dihang ang popularidad ni Estrada kinatas-an ug ang kang Mahathir kinaubsan. Gidasonan ni Estrada ang kalibotanong pagsaway sa pagpanggukod ni Mahathir sa lider sa oposisyon sa Malaysia nga si Anwar Ibrahim. Nakumbinser hinuon si Estrada sa iyang mga magtatambag, nga naglakip ni kanhi presidente Fidel Ramos, nga di banhawon ang pangangkon sa Sabah.
* * *
Si Ramos mismo nisukol sa tanang pagsuway pagduso sa pangangkon sa Sabah nga gilusad sa mga kanhi presidente nga silang Diosdado Macapagal ug Ferdinand Marcos. Nisuway si Ramos pagtukod og consulate sa Sabah ug kompaniya sa mga sumusunod sa Sultan sa Sulu nga maoy modawat sa kuwarta kun magkasabot ang Sultanate ug ang Malaysia sa tukmang presyo sa Sabah. Apan pakyas siya tungod sa panagsungi sa mga sumusunod sa sultanate. Nga mao say nahiagoman ni kanhi presidente Cory Aquino. Gipatawag niya sa Malakanyang ang tanang sumusunod aron makahupot og hiniusang baruganan sa tanyag sa Malaysia pagpalit sa Sabah. Nahugno ang sabutsabot tungod sa pagsupak ni Kiram III.
* * *
Nanukad ba sa baruganan sa iyang inahan ang panagana ni Presidente Noynoy Aquino karon pagbanhaw sa pangangkon sa Sabah? O sa mas nag-una niyang katiguwangan, apil nang anhing senador Lorenzo Sumulong, nga nibarog pagbabag sa mas hiningusgang pangangkon sa Sabah sa 1960s?
Posible hinuon nga ang labing dakong influencia sa presidente mao ang iyang amahan, si anhing senador Ninoy Aquino. Kinsa maoy usa sa labing unang nakahibawo ug nibisto sa publiko sa bangis nga pagpatay sa militar ni Marcos sa gatosan ka Tausug nga sakop sa Jabidah Commando. Nga gibansay-bansay sa Tawi-Tawi ug Corregidor aron pagsakmit sa Sabah pinaagi sa puwersa.
* * *
Email: leo_lastimosa@abs-cbn.com