Kun ikaw mopalit og property ilabi na kun yuta o balay, importante nga imo gyung tan-awon ang mga dokumento niini ilabi na ang proof of ownership sama sa titulo og tax declaration. Mas maayo sab nga imong subayon sa Assessor’s Office ug sa Register of Deeds ang records niini kun wa ba kini mga encumbrances o wa bay laing claimants ang property nga imong paliton aron dili ka maproblema. Kun ang tag-iya sa yuta nga imong gipalitan di makahatag sa titulo nga iyang gipasalig, unsay maayo nimong buhaton? Kana nga pangutana ang atong tubagon karon.
* * *
Good Day Atty. Divine,
Attorney mangutana lang unta ko bahin sa among napalit nga yuta. Nahuman na namo og bayad last 2006 pa og Deed of Sale pa lang ang ila gihatag namo apan ang Deed of Sale wala sad ma notario kay ang ilang yuta atty nahulog pa nga naa pa sa DENR kay mura og agricultural land ingon man sila nga 2 years lang mogawas na ang title pero hangtod karon wala pa gihapon unya atty nagsabot me sa pagpatukod og balay pero mag data data me... natukod na ang house pero wala pa me magpuyo ug miabot na og P100,000 ang among na partial sa balay. Gusto unta namo nga makuha na ang title para ma-loan sa Pag-Ibig para dili bug-at namo ang pagbayad sa balay pero wala pa man gyud ang title. Ang akong pangutana, unsay maayo namong buhaton atty? Pwede ba mi mo back out nalang? Daghang Salamat Atty....God bless — Letty
* * *
Dear Letty,
Wa nimo mahisguti kun ang maong yuta nga inyong gipalit aduna bay tax declaration kay usa man na sa proof of ownership sa usa ka real property apan ang labing bug-at gyud nga ebidensya mao ang Titutlo. Apan pagkakaron, daghang mga yuta nga dili pa titulado og kasagaran Tax declaration lang ang gipangkuptan sa mga tag-iya. Kun aduna na moy pinirmahan nga Deed of Absolute Sale alang sa yuta nga inyong gipalit importante nga inyo gyud kining panotaryuhan, kamo isip buyer maneguro gyud nga legal ang tanang papeles nga inyong gikuptan kay kun mobayad mo sa BIR og buhis alang sa pag-transfer unya sa maong property ngadto sa inyong pangan importante nga notarized gyud ang Deed of Sale nga inyong isumiter kanila. Ang una nimong buhaton karon mao ang pagpanotaryo sa maong Deed of Sale. Sunod nimong buhaton kun aduna man gani Tax Declaration ang imong gipalit nga yuta, moadto ka sa BIR aron pagbayad sa Capital Gain Tax ug Documentary Stamp Tax , human niini ang Certificate Authorizing Registration nga ipagawas unya sa BIR imong isumiter sa Assessor’s Office aron mabalhin ang pangan sa Tax declaration ngadto sa inyong pangan. Ikatulo nimong buhaton mao ang pagsusi sa CENRO kon Community Environment and Natural Resources Office nga diin nahimutang ang maong yuta aron imong mahibaw-an kun ang kanhi tag-iya niini nag-process ba gyud sa pagpatitulo sa maong yuta. Kun wa gani niya masugdi sa pag-process mamahimo ka nga mangayo sa listahan sa CENRO sa mga requirements aron kun interesado ka kamo nalang ang mangunay sa pag-apply para sa titulo sa imong yuta. Kanang ilang gipatukod nga balay nga inyong gidata-datahan nahuman na man kaha na og naka partial na mo og bayad mas maayo nga inyong ipadayon sa higayon nga inyo nang maklaro ang mga dokumento sa yuta nga inyong gipalit nga maoy gitukuran sa maong panimalay. Kun nagsabot mo nga ang kanhi tag-iya sa yuta ang bahala sa pagpa-transfer sa maong property ngadto kaninyo unya sud sa pipila ka tuig wa silay nahimo mas maayo nga kamo na mismo ang mangunay sa pagpatransfer alang sa inyong seguridad ug malikayan ang problema sa umaabot. Daghang Salamat. — Atty. Divine
* * *
Alang sa inyong pangutana, ipadala lang sa Legal Corner sa Banat News or email sa flores_divina@yahoo.com