Utang

Bag-ohay pa lang nahalinan og baka ug baboy ang managtiayong Andoy ug Lucia sa ilang baryo Masiot. Dako ang ilang kalipay kay nahalin na ang ilang mga binuhing kahayopan nga giamoma sa taas nga panahon. Nahalin ang baka sa kantidad nga 35 mil ka pesos samtang ang baboy nga duha ka buok 16 mil ka pesos.

“Doy, dako-dako tawon ang halin sa atong mga binuhi, gikaloy-an ta sa Diyos”, mapahiyomong misulti si Tarsing ngadto sa iyang bana samtang nag-ihap sa kwarta diha sa gamay’ng lamesita.

“Mao gyod na Sing’ basta magkugi lang ang tawo ug di magtapol-tapol makakwarta gyod”, ni Andoy nga nagsugod na’g tigol sa iyang tustos.

“Unsa kaha’y maayo Doy kung mag-negosyo ta’g sari-sari store nga may baligyang bugas, de-lata, mantika, asukar ug uban pang mga kinahanglanon sa panimalay,” sugyot ni Tarsing nga mihinay-hinay og suksok sa mga ni libo-libong papel-de-bangko sa iyang pitakang may pagka dunot na apan bisa’g dunot daghang kwartang sud.

“Husto!, Maayo nang plano mo ‘Sing kay diri sa atong dapit nihit ang mga tindahan ug baktasonon kaayo”, tubag ni Andoy.

“Tana ‘Doy mangadto dayon ta sa merkado,” agda ni Tarsing sa iyang bana.

Pilay estorya, paglabay sa usa ka semana nahibaw-an na lang sa ilang mga silingan nga nag sari-sari store na sila’s Andoy ug Tarsing ug ang nakapa maayo kay ubos ang mga presyo niini kay gamay ra ang patong matag ‘item’.

Usa ka buntag niana, nagbaka-baka sa paglakaw si Perla nga ilang kumare paingon sa ilang tindahan.

“Maayong adlaw ninyo diha Mare ug Pare”, ni Perla nga nagliraw-liraw ang mata sa mga tinda.

“Oy! Mare ikaw man god diay na, unsa may tuyo mo?”, nangutana si Tarsing.

“O lagi Mare dia lagi ko kay makigsabot unta ko ninyo ni Ponce nga moutang usa ka tingbon lang og bayad karong tapos buwan kay kinensena man ang sweldo ni Pareng Berto ninyo,” ni Perla nga nagpamoloy-moloy ang panagway.

Nagtinutokay ang managtiayon apan gumikan lagi kay dali rang moturok ang kalooy sa ilang mga dughan, wala kini nila balibari ug misugot nga pautangon.

Nagbaguod si Perla sa iyang mga gipang-utang. Nanulti dayon siya ning butanga. Nagpunsisok daw sama sa mga suso ang mga palautang sa tindahan nila Andoy ug Tarsing. Dangtag pila ka buwan, nangahapay na lang ang ilang tinda apan ang mga nakautang wa gyod motultol sa pagbayad. Nabangkaroti ang ilang tinda kay nabitay ang kapital sa negosyo.

“Sirad-i na lang nang tindahana Andoy kay kining mga silingan ta utang lipay, bayad likay, singlon mangaway hangtod nuon ning mga tinda ta nangahapay!”, banghag pa ni Tarsing nga mug-ot kaayo og dagway ug mipadayon siya, “Maypa’g mobalik sa pamuhig kahayopan klaro pa.”

“Mao, sige kay trangkahan ko na ni”, tubag ni Andoy nga naghinay-hinay na’g panira. (Katapusan)