Sunoy sa ungo gilat-an

Dinhi sa ilang sityo ni Ador usa ra gyud ka tawo ang nailhan nga hilabihang sugarola og manok. Kini mao si Todio. Hilig kaayo kini’g buhi og mga hiniktan. Ug kun dunay tigbakay dinhi sa ilang sityo dili gyud dayon masipyat si Todio pagtari sa iyang manok.

Daghan siya’g hiniktan ug kun duna gani buwang nga adto kasagaran sa buwangan sa lungsod himoa tua dayon si Todio. Sa iyang mga ginalam nga manok duna siya’y mga sunoy nga ang balhibo talisayon, buwanting, balaw, pula, ugis, banogon ug tubaon. Hinuon dili man higayon nga makadaug si Todio pero kasagaran sa iyang mga manok dili gyud dayonon sa mga tari buwang o tigbakay ba diha nga mahitabo dinhi sa ilang sityo. Kausa, nikuyog siya sa iyang amo nga si Engr. Lucas nga moapil sa mga Derby sa mga lainlaing dapit sa probinsiya ug inig pauli ni Todio duna nay grasya nga iyang ikahatag sa iyang asawa nga si Pilang. Ug mao kini ang kinabuhi ni Todio nga sa matag adlaw kanunay gyung makita sa mga silingan nga maghapyodhapyod sa iyang mga hiniktan nga mga igtatari. Ug bahin kang Ador, ug kay atbang ra man sa ilang balay, ang balay nilang Todio makapahiyom pud siya usahay sa iyang makita matag buntag ug unya matag hapon.

“Ador, unsa man dili ka mo-duty ron, nga naa ka pa man diha sa atong kuwarto nga naghigda pa?” ni Letty pa nga ngadto sa iyang bana. “Hapit na ra ba mag-alas otso...”

“Nalimot ka, Let, nga Domingo man ron. Nia ron ang akong mga kauban sa factory. Ikuyog nilang Tasyo ang among Supervisor nga si Mr. Adolfo. Lakaw hinuon ngadto sa merkado pagpalit og manok kay maoy among ipulutan,” ni Ador pa nga mitutok sa iyang asawa. Guwapa kini si Letty ug sa kabatan-on niini matataw pa ang kaanindot sa lumoy’ng lawas niini labi nag magsul-ob kini og nipis ug sihag nga sinina.

“Sige, unya na kay maligo pa ko,” ni Letty pa nga misulod sa banyo aron maligo. Nakapahiyom si Ador kay sa hilom nakahunahuna siya nga inig kahumag kaligo niini iya kining dad-on sa taluktok sa himaya. Unya mibangon si Ador ug midungaw sa bentana. Ug nakatutok siya sa sunoy nga talisayon nga nagbirigbirig sa iyang dumaga diha sa tugkaran. Kun wala siya masayop ang hiniktan kini ni Todio nga nakabuhi. Wala siya magdugay ug nanaog dayon siya ug gikuha ang hiniktan nga nagdala pag pisi sa iyang tiil. Taudtaod, naluto ang iyang potaheng manok nga dunay sinabaw  ug duna say inadobo. Ug alegre kaayo sila nga nanag-inom kuyog sa iyang mga kauban ug sa ilang supervisor sa gitrabahoan niyang factory sa sapatos. Bino ang ilang giinom. Taudtaod, miabot si Todio ug nangutana kang Ador.

“Bay Ador, kakita ka sa akong hiniktan nga talisayon?” ni Todio pa ngadtong Ador. “Nakabuhi man gud, basin og dinhi sa inyo paingon kay duna ra ba kay daghang dumagang manok.

“Wala ra ba, Bay Todio,” ni Ador pa. Unya iyang giagda si Todio sa pag-inom kuyog nila, ug sa wala pa kini moinom, gipakaon una ni Ador si Todio sa linat-an niining manok. Puwerteng higop ni Todio sa init nga sabaw sa manok ug dihang mikaon na siya sa unod, kalit kining mitindog ug misiga ang mga mata, “Yamat, ako man ning hiniktan ang imong gilat-an, Bay Ador. Dili gyud ko masayop, ang ako gyung hiniktan...” Unya milakaw kini ug nagbilin kini’g mga pulong nga nagkanayon, “Aw, mao man kahay inyong gusto, kay nakakaon na man mo, karong taudtaod mangahimo mong wakwak...”

Tuod, pag-abot sa kilomkilom, mora’g minggaan ang mga lawas nilang Ador. Unang mireklamo mao ang ilang supervisor nga kalit lang milutaw sa hangin, uy, uy, unsa gud ni nga mora man ko’g milupad, unsa ning nahitabo nato, Ador.”

“Boss, haskang boanga, gipatakdan tang Todio pagka-ungo. Tan-awa ra god, nangahimo tang upat nga mga itom nga langgam,” ug wala dangtig dugay misibaw ang tingog sa wakwak diha sa balay nilang Ador. Lanog kaayo, “wakkkkk! wakkkkkk!!! wakkkk! Todioooooo!!! wakkkk!!! ikaw ron ang among bugnoonnnn!” (Kataposan)