Murag kagahapon lang dihang gitukod sa akong uyoan nga si Paulino Gullas ang The Freeman niadtong 1919. Usa ka respetadong manlalaban si Tio Paul, tinahod sa legal ug sa pundok sa mga politiko.
May prinsipyo ug undanon kun kini mamulong mao nga di ikahibulong nahimong nag-unang pamantalaan sa Sugbo sukad pa kaniadto ang The Freeman, hinungdan nga ilado kaayo siya.
Apan nabiyaan niya kini tungod sa importante sab niyang mga bulohaton ilabi na nga usa siya sa nitabang sa pag-draft sa atong labing unang Philippine Constitution niadtong 1934.
Si Tio Paul usa sa gitawag kaniadto nga “Seven Wisest Men” nga giingong maoy responsable sa pagsuwat sa original version sa batakang balaod sa nasud kaniadto.
Hinuon, dili hangtud sa hangtud masira ang The Freeman, bisan og kalit nga nahanaw si Tio Paul panahon sa Ikaduhang Kalibutanong Gubat.
Tungatunga sa dekada 60, sa edad nga 31, akong gipabarog og balik ang pamantalaan – apan kinahanglan may pagtugot sa kapikas sa akong uyoan, si Tia Hilda Kilayco-Gullas.
Ang akong Papa Inting pagkasayod sa akong plano mipasabot sa unsa kadako sa responsibilidad nga akong sagubangon, iyaha kining gihulagway nga “squeezing toothpaste out of its tube, you couldn’t put it back in.”
Ang akong Mama Pining sa iyang bahin nagduhaduha kun makasugakod ba ko pagpadagan sa pamantalaan. Pareho silang duha nipasidaan nga kun masugdan ko pagpabarog, wa nay balikay.
Sa miaging tuig, gisaulog sa The Freeman ang ika-100 years niini sukad nga kini gitukod. Pipila ka adlaw ang milabay dugang usa ka tuig na sab ang napuno.
Pinaagi niini, among giisip among kaugalingon nga bulahan kay nakasugakod kami sa mga pagsuway sud sa usa ka siglo—labaw na karon nga dunay pandemiya, ang novel coronavirus.
Daghang mga empleyado ang nawad-an og trabaho kay nanirado ang mga balay patigayon sa Cebu ug sa ubang bahin sa kalibotan.
Mao nga bulahan pa gihapon kami sa The Freeman nga padayong nag-operate.
Ang akong hangyo sa atong mga sakop sa The Freeman nga iampo ang kalag ni Tio Paulino ug iyang kapikas, ang akong Papa Inting ug Mama Pining – ug silang Mr. Balt Quinain ug Mr. Juanito Jabat, nga nahimong instrumento pagpadagan nako sa pamantalaan sa panahon nga puno sa pagsuway.
Ako sab giawhag ang atong mga empleyado nga mag-ampo kanunay sa Rosaryo ug mangaliya kang Mama Mary aron kita panalipdan ug ipalayo sa pandemiya aron makapadayon kini sa pagmantala alang sa atong mga pinanggang tigbasa.
Ako pang mahinumdoman ang maalamong pamulong ni Lola Andrea Rivera, nga miingon, “Dodong, wa’y dahon nga matagak sa yuta kun dili gimbut-an sa Kahitas-an.”
Si Mama Pining midugang: “Sa paglakat nato ning kalibotan, ayaw gayud kalimot nga magpabiling humble, humane and compassionate and prayerful kay wala kita makahibalo og kanus-a kita kuhaon sa atong makagagahom nga Amahan kay kitang tanan, daw aso, daw anino, lumalabay lang.”
Motuo gyud ko nga ang pagkamapasalamaton memoriya na sa kasing-kasing, ug nagpasalamat ako sa suporta sa akong mahigugmaong kapikas nga si Nena sa tanan nakong adbokasiya.
Personal niyang gipreparar ang lamiang cakes para sa mga sakop sa The Freeman ug Banat News ning ika- 101st anniversary celebration ug mahatagan og tagsa ka sakong bugas ang tanan aron makatabang ning panahon sa kalisdanan.
Mao kini ang among gamay uyamot nga pagpadayag sa pagpasalamat sa mga gasa nga among nadawat ning mga nanglabay nga katuigan.
Ang mabulokon, political ug pagka tigbalita apan mubo nga kinabuhi ni Tio Paulino mahimong makalimtan sa panahon—apan hangtud buhi ang The Freeman magpabilin sab siya sa atong panumdoman. IBM