Dugos sa Kalampusan

CEBU, Philippines — Ang paghigugma niya sa buyog maoy naghatod kaniya sa matam-is nga kalamposan karon. Katam-is nga susama sa usa ka dugos nga gipuga gikan sa balay sa buyog. Kon kaniadto mahadlok gyud siya moduol og buyog, karon kay nahaduol na kini sa iyang kasing-kasing ug nahimo na siyang magbalantay niini.

Apan sa wala pa niya natilawan ang matam-is nga kalamposan, natingal una siya sa kapait sa kinabuhi. Ug kay wala siya nisurender, nakab-ot gyud niya ang gipangandoy nga kalamposan.

Siya mao si Pedro “Eddie” Bohol, 52 anyos, taga Pardo, Cebu City, kinsa tag-iya sa kompanyang PJEM Corporation nga namaligya og dugos nga King Eddie Bees.

Lumad nga taga Punta, San Remigio, Cebu si Eddie. Kamanghuran siya sa unom ka managsuon. Bata pa lang, gibiyaan na sila sa ilang amahan ug nag-inusara sa pagbuhi kanila ang ilang inahan.

“Si mama manghimo og bag ug basket, motabang me niya aron naa me ikabaligya,”asoy pa niya.

Duol sa dagat ilang panimalay kaniadto, busa managat lang sila aron adunay panud-an.

Nagtungha siya sa elementarya sa San Remigio Central School diin maglakaw siya og duha ka kilometro padulong sa tunghaan.  “Wala me bawon kwarta. Mais among kan-on unya paksan og buwad o sabaw sa ginamos. Puston lang namo og dahon sa saging,”niya pa.

Bisan kapos sa pinansyal, dagko gihapon siya og grado ug kanunay mataoran og ribbon hangtod sa iyang paggradwar sa elementarya.

Gikan sa San Remigio, gikuha siya sa iyang amahan ug gidala sa syudad ug gipatungha sa  Abellana National School.  Apan human sa usa ka tuig, nipauli siya sa probinsiya kay nasakit iyang amahan ug di na kini makapatungha kaniya. Nipadayon siya sa 2nd year sa San Remigio Barangay High School. Pag 3rd year niya nibalik napud siya sa syudad ug nagtungha sa University of Cebu hangtod nga nigradwar.

Ni-istar siya sa iyang tiya ug mao sab kini maghatag kaniya og balon ug pamlite. Ug aron dili siya hinginlan, motabang siya sa bulohaton sa balay.

“Manglimpyo ko sa ilang balay, tanan gud nga trabaho. Night student man ko, makalihok pako igka buntag,”niya pa.

Gipatungha siya sa iyang iyaan sa kolehiyo sa kursong Bachelor of Science in Marine Transportation sa UC. Udto iyang gipili nga schedule aron makalihok pa siya sa buntag.

“Ang nakanindot kay dili sila istrikta, makatuon ra ko igka buntag,”asoy pa niini.

Dagko og grado si Eddie ug nahimo sab siyang officer sa organisayon sa mga nautical students. Human sa tulo ka tuig kay nigradwar siya sa kolehiyo. Aron maka-apprentice, nikuha siya og exam sa international shipping company nga Philippine Hanse Ship Agency.  Duha ra sila sa Sugbo ang nakapasar.

Nilarga siya sa Manila sa opisina sa PhilHanse. Wala dayon siya nakasakay ug nagtrabaho una sa kompanya isip utility sa sweldong P1000 kada buwan.

Human sa unom ka buwan gipalarga siya didto sa Cyprus, Limassol ug gipatungha og libreng training sa Ansiatic Marine Training School (AMTS) mahitungod sa pagsakay og barko.

Pagkahuman sa training, nakasakay dayon siya sa usa ka international nga barko. Ug duha ka tuig ang nilabay nakapasar siya sa board exam sa pagka-third mate, usa ka officer sa barko.

Ug sa nag-edad siya og 28 anyos  naminyo siya ngadto kang Letecia. Sukad nga nakasakay siya, nakatabang na siya ngadto sa iyang inahan. Iya kining gipahimutang aron dili na maglisod sama kaniadto.

Lisod matod pa ang kinabuhi sa usa ka seaman, usa sa iyang kalisdanan mao ang grabeng kamingaw sa iyang pamilya.

“Kung maguol ko, mototok lang kos trabaho. Kung magbawod makahuna-huna ka nga mouli,”pahungaw pa niya.

Ug duha ka tuig gikan sa pagpasar niya isip third mate nakapasar nasab siya pagka-second mate.

Padayon siya sa pagsakay og barko ug niadtong 1997  nagtukod siya og gamay nga negosyo, ang pagpamuhi og buyog ug pagpamaligya og dugos.

“Katong niuli ko, nibisita ko’g agri-fair ug nakakita ko og mga buyog. Nagkainteres ko ug nikuha ko’g seminar sa UP Los Baños,”asoy pa niya.

Hangtod nga nipalit siya og duha ka colony(grupo sa mga buyog sulod sa usa ka box) ug iya kining gibutang didto sa ilang atop.

“Bees are very important in the environment. Kung walay bees, dili ta mo-survive kay sila man ang in-charge sa pollination,”niya pa.

Nagsuhol lang siya og moatiman sa iyang buyog. Sa hinay-hinay nagkadaghan iyang colony. Kada uli niya magdala siya og queen aron mas mosanay iyang buyog.

Ang iyang makuha nga honey sa colony sa buyog  isulod niya og plastic bottle ug ibaligya.  Nipalit siya og dakong bee farm sa Carcar sa kantidad nga P150,000 dala na ang colony ug mga gamit.

Ginganlan niya iyang kompaniya og Peter Jhude Edlen Maye o PJEM Corporation. Dinhi na nagsugod ang pag-supply niya og honey sa nagkadaiyang dapit ug establisemento.

Gikan sa amihanan hangtod sa habagatang dapit sa Sugbo, aduna siya’y gikatag nga colony. Ibilin ra niya kini sa mga balay sa iyang kaila.

Nisaka iyang posisyon ngadto sa chief mate apan human niini, wala na siya nisakay sukad 2009. Nakahukom siya nga tutukan iyang negosyo human sa nahitabong pagkalugi niini diin naalkanse siya og P2.5M.

“Akong tawo kay nagbinuang, Gikan sa 500 ka colony, katunga nalang nahabilin,” niya pa.

Dako matod pa og kausaban iyang aspeto sa pinansyal sa dihang niundang siya og sakay unya nalugi pa gyud iyang negosyo. “It’s either you continue the career or you stop the career and start over. Nipadayon lang gyud ko. Sige lang kung gamay rag kita, puhon mabawi rana,”sigon pa niya.

Sa iyang pagpaningkamot, hinay-hinay nga nibangon iyang negosyo. Gitukod niya ang laing bee farm didto sa Minglanilla ug nagbuhi sab siya didto og mga hayop.

Niadtong 2015 nahimugso ang iyang labing dako nga bee farm didto sa Davao ug Digos City. Nakigsosyo siya og negosyante didto. Supplier sab siya og honey sa usa ka Korean ice cream.

Gawas sa masustansiyang pure raw honey, namaligya sab siya og bee colony, pollen bees wax, beekeeping tools ug mopahigayon sab siya og beekeeping seminars. Namaligya sab siya og libro diin siya mismo ang nagsuwat kalabot sa beekeeping.

Nagmalamposon matod pa iyang negosyo karon kay wala gyud siya kawad-i og paglaom human kini nalugi. Importante sab nga aduna gyud kay gusto sa imong gibuhat kini aron dili ka daling mosurender.

“Just do what is your passion. Kung mobuhat ka nga dili ka ganahan, bug-at kaayo ang trabaho. You keep it like playing at the same time you are earning,” niya pa.

Dugang niya, kinahanglan nga mohangop ka sa bag-ong teknolohiya aron mas molambo imong negosyo. Adbokasiya niya mao ang pagpalambo sa organic farming sa Sugbo. Presidente siya karon sa Cebu Organic Agriculture Cooperative sa Department of Agriculture.

Dako matod pa og papel ang Ginoo sa iyang kalamposan. Gawas sa pag-ampo, giisip niyang sekreto sa iyang kalamposan mao ang: “Dili gyud mosurinder, just keep it going. Be responsible of what you have done.”

“If you have something, you keep it sharing. Tanan nimong gihatag mobalik rana nimo,”paambit pa niya.

“If they really want to go in a business, they should be very humble enough. Mas nindot ang magnegosyo kaysa magtrabaho,” panapos pa niya.