CEBU, Philippines – Sa unang panahon krus lang nga ginama sa kahoy nga gikulitan og pangalan sa minatay ug petsa sa iyang pagkapanganak ug kamatayon ang nakabutang, kadtong uban nga maka-afford gamiton kini og silak (varnish) ug ang uban pintal.
Apan sa paglabay sa panahon nahimo na kining semento , bato ug ning bag-o, mga marmol na ug granites. Daghang kaigsuonan nato ang nabuhi pinaagi niini nga nagpwesto sa gawas nga bahin sa mga pangpublikong mga sam-ang sama sa Carreta Public Cemetery ug Calamba.
Sa Carreta, si Alberto Olita, 56, usa sa tulo ka mga nag-unang mangulitay o mamuhatay og lapida sugod pa tuig 1960’s. Matud pa niya, kaniadto tiglimpyo lang siya sa mga nitso ug tigpintal ug tigmasa og semento.
Dunay mga karaang tawo nga mipatabang-tabang kaniya pagkulit og pangalan sa mga minatay semento nga gihimong lapida. Ug diha na nagsugod ang iyang kaugalingong negosyo.
Matud pa niya, naglisod siya kaniadto tungod kay wala may textbook nga available nga iyang kakopyahan unsaon paghimo ang nagkalain-laing style sa letra maong nakat-on siya pinaagi sa eksperiyensya.
Dunay duha ka kumon nga matang sa lapida, granite ug marmol gikan sa Romblon, ang granite nga mas gahi nga matang sa bato maoy mahal samtang ang marmol barato og gamay tungod kay sayon ra man ikulit ang mga letra ug desinyo niini.
Si Olita adunay lima ka mga “alalay,” usa kanila ang babayeng si Rose nga usa sa iyang sinaligan sa pagpintal sa mga letra. Hinuon sagad sa iyang mga sakop makamao sa pagkulit, pagpintal ug paggabas sa mga stainless nga letra.
Ang usa ka lapida nga ginama sa granite o marmol mahuman sud sa usa ka adlaw ilabi na kung daghan ang magtabang sa paghimo, apan molanat og tulo ka adlaw ang lapida nga gamitan og stainless.
Ang presyo sa lapida maggikan sa P2 mil ngadto na sa P3,500 depende sa gidaghanon sa mga letra ug dedications ug style.
Duna say uban nga magpakulit sa dagway sa namatay, dili na kini madala sa silsil og martilyo, diha na sila mogamit og modernong gamit pinaagi sa laser engraving, medyo dugangan og gamay ang presyo niini, apan dili kaayo bug-at matud pang Olita.
Gawas kang Olita, laing karaang mangulitay og lapida sa Carreta mao si Eduardo Cabando,58, kinsa mipaambit nga siya pa mismo maoy mikulit sa lapida sa iyang igsuon nga namatay sa sakit.
“Sakitan ta kay igsuon man, pero mamatay man gyud ang tawo. Nakaingon ko, tagaan nako ni og panahon, ako ning paninduton kay ako ning pagpakita sa akong dagkong pagmahal sa akong maguwang,” matud pang Cabando.
Sama ni Olita, si Cabando aduna say alalay sa iyang lapida making business nga iyaha usab suholan. Gawas pa niini, hasta ang iyang kapikas nga motabang kaniya sa iyang pagpintal, pagkulit ug bisan na sa pagputos.
Apan sama sa ubang negosyo, aduna mga higayon nga maalkanse sila. Ilabi na sa pagsige og buwan tungod kay sa gawas lang sila sa nagpwesto.
Duna usahay nagpahimo og lapida nga dili na modayon og lukat sa lapida tungod ba kaha sa kawad-on. Ang resulta, alkanse sila sa materyales, apan ang labing alkanse ang tawong ilang gipatrabaho kay di man nila mabayran.
Gawas sa naandang lapida, ang mangulitay modawat usab og “stone markers,” sa mga iladong tawo, mga LGUs ug bisan na gani mga listahan sa barangay officials.
“Usahay di mi modawat og trabaho anang sa mga barangay kay dugay kaayo mabayran unya duna say dili na yud nila kuhaon bisan nahuman na, wala man tay mahimo,” matud pa sa iyang kapikas dungan sa pagpakita sa mga natrabaho nilang wala lukata.
Tempo-tempo usab ang maong matang sa negosyo, kusog lang kini kun kalag-kalag. Sa ordinaryong mga adlaw, maayo na lang og dunay duha sa usa ka semana nga ilaha pang inaton ang kitaon hangtud sa sunod semana.
Hinuon, samtang buhi pa, giangkon sa mga nanginabuhi sa mga pahulayanan sa mga mitaliwan na nga kinahanglan nilang makigbisog ug kuliton ang dagan sa ilang kinabuhi matag adlaw nga naa pa sila sa ibabaw sa kalibotan. (BANAT NEWS)