Kinsa si Rizal?

CEBU, Philippines – Karong adlawa ang pagtimaan sa ika-120 nga kasumaran sa kamatayon pagka-martir sa Nasudnong Bayani sa Pilipinas nga si Dr. Jose Rizal.

Dinhi sa Sugbo ang Cultural and Historical Affairs Office nangandam sa pagpahigayon og simple apan makahuloganon nga kalihokan pinaagi sa paghimo og flag ceremony ug wreath-laying ceremony sa Plaza Sugbo niining dakbayan karong buntag.

Kining maong mga kalihokan usa lang sa mga paagi sa paghandom sa makasaysayanong panghitabo nga nakapausab sa kaugmaon sa nasod nga Pilipinhon.

Ang mga gipangbuhat ni Rizal gihimo nang asignatura sa edukasyon dinhi sa Pilipinas. Gitudlo diha sa high school ang unod sa duha ka bantogang mga libro nga sinuwat ni Rizal nga adunay dakong kahulogan agi og pagbutyag sa mga pag-abuso sa mga Katsila sa mga Pilipino.

Kini mao ang “ Noli Me Tangere” nga sa pinulongan Latin nga nagkahulogan sa Englis nga Touch Me Not nga daghan og interpretasyon sa mga bantogan usab nga mga magsusuwat ug nobelista sa karaang panahon sama sa magsusuwat nga Austro-Hungarian nga si Ferdinand Blumentritt ug uban pa. Ang maong libro gihubad sa nagkalain-laing pinulongan ug interpretasyon ug aduna pay uban nga giusab ang pagsabot sa titulo sa ubang mga magsusuwat sa ubang mga nasud apan parehas ra og unod ug gipasabot.

Sentro sa gipasabot sa nobela ang romantikong kinaiya ug kinaraang pagpuyo sa mga Pilipino nga adunay palabtik sa tinud-anay nga kahimtang sa katilingbang Pilipino ubos sa pagdumala sa mga abusadong Katsila ug mga kapariang Espanyol.

Laing gisuwat nga nobela ni Rizal mao ang El Filibusterismo nga tuod man nagdala gihapon sa mga karakter sa Noli me Tangere apan mas dayag na kaayo sa unod niini bahin sa dili makatarunganon ug pag-abusar sa kapariang Katsila ug gobiyernong Katsila ngadto sa mga Pilipino ug ang pagsilaob sa nasudnong garbo sa usa ka Pilipino batok sa mga mananakop niini.

Ang maong mga libro   gi-ban sa ubang bahin sa Pilipinas tungod sa pagbutyag sa tinud-anay nga baho sa mga Espanyol ug ang iyang pakig-abin sa mga kabataang mga Pilipinong rebolusyonaryo nga nahimo usab nga mga bayani sa nasud maoy hinungdan nga gipadakop si Jose Rizal ug gilabay ngadto sa Dapitan hangtud nga siya gihukman nga ipapatay.

Gipakatawo niadtong Hunyo 19, 1861 didto sa Calamba, Laguna  ug gibunyagan sa pangalan nga Jose Protasio Rizal Mercado y Alonso Realonda nahimo siyang inspirasyon sa rebolusyon ug nakaimpluwensiya sa pagpukaw sa nagmika nga mga Pilipino kaniadto aron maangkon ang kagawasan.

Sila lamang sa tanang rebolusyonaryo ang wala motugot nga ipaagi sa dugoon nga rebolusyon ang pagkab-ot sa kagawasan sa mga Pilipino. Gigamit niya ang iyang kaalam ug pluma pinaagi sa iyang mga sinuwat nga nagbutyag sa mga binuang, diskriminasyon, kurapsyon sa mga naa sa gobiyerno.

Usa sa mga pulong nga nabantog karon mao ang “ Ang tawong di molingi diin siya gikan, di makaabot sa iyang padulngan” ug “ang kabataan maoy paglaom sa nasud.”

Apan sa paglabay sa panahon daw namatay na ang kahulogan sa kamatayon sa tawo nga ginganlan nga “The Great Malayan Hero” nga kansang kinabuhi gitun-an og maayo sa mga Historians sa tibuok kalibotan ug dili lang sa mga Pilipino.

Subo kaayong pamalandungon nga adunay mga tawo nga bugalbugal ang tubag dihang napangutana kun nakaila ba sila kang Rizal.

Ang labing tampalasan nga tubag mao nga si Rizal gipapilit sa posporo nga nagpasabot sa usa ka brand sa posporo nga nagbutang og hulagway sa bayani sa ilang produkto.

Aduna pay uban nga gihimo nga kataw-anan ang pagbarog sa tawo aron panalipdan ang katungod gikan sa pagpanglupig sa uban.

“Ayaw pahero-hero diha kay ipapilit ‘nya ka’s posporo,” bugal-bugal lang ba kaha kini og timailhan nga  ang mga Pilipino mas gustohon na lang magpakahilom inay mobarog kung unsay husto bahala na ang uban basta dili lang gyud sila manginlabot o magpakabana kay di man sila maoy direktang naapektahan.

Subo nga palandungon nga ang tawo nga usa sa mga gikuhaan og inspirasyon ug maayong ehemplo sa mga karaang tawo nahimo na lang nga materyal o butang sa pagyagayaga.

Hasta gani ang paagi sa paghipos sa buhok giapil pa sa pagbugalbugal sa uban ug wala nila lantawa ang dakong sakripisyo nga gihimo ni Rizal kaniadto nga karon kining bag-ong mga henerasyon nakatagamtam sa bunga sa iyang kasakit nga giagian.

Inay sundon ang ehemplo ni Rizal nahimo na hinoon siya nga stigma sa katilingban, katilingbang maot nga dili kamao mobalik tan-aw sa nabuhat ni Rizal. Usa karon sa dakong hagit sa katilingban ilabi na sa mga kabataan nga sundon ug puy-an ang mga ehemplo nga nahimo sa Nasudnong Bayani nga si Rizal alang sa nasud.

Kay matud pa ni Rizal nga kawang lamang kun dili ipahinungod sa usa ka tawo ang iyang kinabuhi sa usa ka prinsipyo kay mahisama ra unya kini sa usa ka bato nga nagligid-ligid sa banika nga nausik lang tungod kay wala kini mamahimong parte sa usa ka edipisyo. (BANAT NEWS)