Lola Kikay

“Magpaabot nalang ko kun kanus-a kuhaon sa Ginoo, akong mga anak magpinasayloay unta ug giyahan unta sila sa Labaw'ng Makagagahom.”

Kini maoy pangandoy ni Francisca Mañacap Juezan nga mas nailhan nga Lola Kikay, ang labing karaang molupyo sa lungsod sa Minglanilla dihang gikahinabi sa Banat Tingusbawan. Mitulo ang luha ni Lola Kikay dihang iyaha kining gisugilon sa ning tagsulat.

Bisan si kinsa nga tawo nga makakita ni Lola Kikay makapanghupaw gyud sa mga katuigan ug eksperiyensya nga giagian niini. Si Lola Kikay nag-edad og 101 years old.

Dili na hinuon ikatingala pa ang makitang kausaban sa lihok niini tungod kay dili naman kini bag-o sa mga senior citizens apan ang makaabot og kapin sa usa ka gatos ka tuig mao ni ang talagsaon.

Bisan sa iyang edad lab-as pa kaayo kang Lola Kikay ang mga kasinatiang iyang dili makalimtan sama sa iyang lovelife ug kaminyoon ug ang kinabuhi nila sa Ikaduhang Kalibutanong Gubat ug ang iyang pamilya.

Ang pagminahalay ni Lola Kikay ug Lolo Jesus Juezan nagbunga og siyam ka mga anak nga mao sila si Alicia, Jovita, Dolores, Roy, Mady, Nida, Nestor, Marlon ug Anita. Apan tungod sa iyang edad wala na niya masubay pa kun pila ang iyang mga apo.

“Nah inday wala naman ko makahinumdum nila tanan,” matud pa niini.

Si Lola Kikay adunay 37 ka mga apo apan pipila kanila naminyo na ug gikan kanila si Lola Kikay aduna na na karoy 61 ka mga apo sa tuhod.

Sama sa nabalik sa pagkabatan-on si Lola Kikay nga excited nga misaysay sa ilang love story ni Lolo Jesus dinhi sa Banat Tingusbawan diin matag pamahayag may pasupot nga luhang modagayday sa iyang mga mata.

Matud pa ni Lola Kikay nga ang iyang bana, sakop sa Philippine Constabulary (PC) nga adunay ranggong master sergeant.

Apan ang ilang panaghigugmaay ni Lola Kikay ug Lolo Jesus nagsugod sa dihang nagtrabaho og pamorda si Lola Kikay sa lungsod sa Minglanilla.

Tungod sa dakong gugma sa duha bisan si Lola Kikay 13-anyos pa samtang si Lolo Jesus 15-anyos pa kaniadto ang duha gitugotan sa ilang nga ginikanan nga makasal.

“Pagminyo nako 13 pay akong pangidaron, iya baya kong gitaban, ako pud kaniadto, nagpakasal mi sa pari,”matud pa ni Lola Kikay kinsa miingon nga wala mahimong babag sa ilang pagbaton og pamilya ang edad sanglit nasayod sila sa ilang gisudlan.

Panahon sa hapon

Ang ikaduhang gubat sa kalibutan nagbilin og pait nga kasinatian sa mga Filipino. Daghang mga mahal sa kinabuhi ang nakalas ug nakatagamtam og tumang kalisod.

Si Lola Kikay nakahinumdom pa nga duna siya’y duha na ka mga anak dihang gisakop sa Imperial Japanese Army ang Pilipinas lakip na niini ang tibuok Sugbu.

Matud pa niya ang duha nila ka mga anak iyahang sapwangon ug itangkil sa iyang hawak matag may butobuto matag karon ug unya aron mosulod sa mga ginama nilang lungag (foxholes) aron dili mapagan sa nagpinusilay nga mga sundalo.

Ang mga foxholes matud pa niya tinuyo gyud nilang gikawot aron kun dunay butobuto maoy ilang katagoan. Ug dunay higayon nga kinahanglan nilang mogawas sa lungag ug managan aron makalikay sa engkwentro.

“Magdinaganay intawon mi kaniadto, magkawot mi'g yuta murag atabay dayun manaog mi didto kun magpinusilay na. Daghan man og kawayanan, managan mi adto sa Toledo. Gagmay pa kaayo ang akong mga anak kaniadto, duha pa akong anak adto,” saysay pa ni Lola Kikay.

Human sa giyera, ug aron makatabang sa panginahanglanon sa pamilya, nagsugod og luto og puto ug biko si Lola Kikay ug tungod sa kalami sa timpla niini misikat kini ug nailhan si Lola Kikay sa maong lungsod.

Niadtong mga tungora si Lolo Jesus nagserbisyo na isip sakop sa Philippine Constabulary.

Matud pa ni Lola Kikay nga bisan pa man og dili tanan sa iyang mga anak ang ilang napaeskuyla mapasigarbuhon nila silang nagiyahan sa hustong pamatasan ug nasayod siyang nahimo nila sa iyang bana ang kutob sa ilang mahimo aron modako nga may kahadlok sa Diyos ug maayo ang pamatasan sa ilang mga anak.

Ang anak ni Lola Kikay nga kanhi kapitan sa Pakigne nga si Mady Juezan, mibutyag nga puto ug biko sa iyang inahan maoy kinaham sa mga molupyo sa maong lungsod ug gani siya man ang nagpauso niini sa maong dapit.

Gawas sa puto ug biko naila usab si Lola Kikay sa pagpaninda og mga lamiang sud-an nga karon nasunod sa anak niining si Betty nga mao karon ang tag-iya sa sikat nga kan-anan sa Pakigne nga Los Companeros.

Ang mga anak ni Lola Kikay mihulagway sa ilang inahan nga usa ka maayong inahan ug hilabihan ka mahigugmaon ngadto kanila.

(sumpayan pa sa sunod gula sa Tingusbawan)(BANAT NEWS)